“Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 11. maddesinin 2. fıkrasında kanunların Anayasa’ya aykırı olamayacağı belirtilmiş; 152. maddesinde de; “Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır. Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır. Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır. Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.” hükmüne yer verilmiştir.
Anayasa’nın 152. maddesi hükmüne göre, bir davaya bakmakta olan mahkemenin itiraz yoluyla bir kanun/kanun hükmünde kararname hükmünün iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilmesi için iptali istenen kuralın davada uygulanacak nitelikte olması gerekir.
969 sayılı Yasa’nın 3. maddesinin son fıkrasında yer alan hükmün, dava konusu işlemin dayanağı olması nedeniyle, ilgili Kanun maddesinin bu davada uygulanacak nitelikte bir kural olduğu anlaşılmaktadır.
11.10.2011 tarihli ve 666 sayılı Kamu Görevlilerinin Mali Haklarının Düzenlenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin 5. maddesinin (e) fıkrasında yer alan “21.12.1967 tarih ve 969 sayılı Kanunun 3. maddesinin dördüncü fıkrasının birinci cümlesine “%80’i” ibaresinden sonra gelmek üzere “Bakanlık kadro ve pozisyonlarında çalışan personelden” ibaresinin Anayasa Mahkemesinin 27.12.2012 tarih ve E:2011/139, K:2012/205 sayılı karan ile iptal edilmesinin ardından bu ibare 12.07.2013 tarih ve 6495 sayılı Kanunun 73 üncü maddesi ile “Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden” şeklinde değiştirilmiştir.
Kadrosu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında bulunmayan ancak işletme bünyesinde çalışan muhasebe yetkilileri 6495 sayılı Yasa ile üretimi teşvik primi ödeme kapsamı dışında bırakılmıştır.
Anayasa’nın 10. maddesinde, “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. ...Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde (..) (İptal ibare: Anayasa Mah.nin 05/06/2008 tarihli ve E. 2008/16, K. 2008/116 sayılı Kararı ile.) kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.” hükmü yer almaktadır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 61. maddesinde, “Muhasebe hizmeti; gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir. Bu işlemleri yürütenler muhasebe yetkilisidir. Memuriyet kadro ve unvanlarının muhasebe yetkilisi niteliğine etkisi yoktur.
Muhasebe yetkilisi, bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludur. 9.12.1994 tarihli ve 4059 sayılı Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin muhasebe hizmetleri Maliye Bakanlığınca yürütülür. Muhasebe yetkilileri gerekli bilgi ve raporları düzenli olarak kamu idarelerine verirler. “ hükmüne yer verilmiştir.
969 sayılı Yasanın 3. maddesi uyarınca çıkarılan 31.01.2015 tarih ve 29253 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.05.2015 tarihinde yürürlüğe giren Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Döner Sermaye İşletmeleri Uygulama Yönetmeliğinin 19. Maddesinde, “Muhasebe yetkilisi, muhasebe hizmetlerinin yürütülmesinden, muhasebe biriminin yönetiminden, muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şeklinde tutulmasından sorumludur.
(2) Maliye Bakanlığınca uygun görülen işletmelerin muhasebe hizmetleri Maliye Bakanlığınca, diğerleri ise Bakanlıkça yürütülür.
(3) Muhasebe yetkilisi, muhasebe hizmetleri Maliye Bakanlığınca yürütülen işletme muhasebe birimlerinde Maliye Bakanlığınca, diğer işletmelerde ise Bakanlıkça Bakanlık personeli arasından usulüne uygun olarak atanır.” düzenlemesi yer almaktadır.
Aynı Yönetmeliğin “Prim Hesaplama Esasları” başlıklı 43. maddesinde ise muhasebe yetkililerine yapılacak üretimi teşvik prim oran ve esasları belirlenmiş olup, söz konusu yönetmelik ve dayanağı 969 sayılı Kanunda belirtildiği üzere üretimi teşvik primi ödemesinin döner sermaye gelirinin elde edilmesine katkı sağlayanlara yapılması esasının kabul edildiği ve ilgili yönetmeliğin 43. maddesinde bu ödemeden yararlanacaklar arasında muhasebe
Döner sermaye gelirinin elde edilmesine katkı sağlayan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4 üncü maddesinin (A) ve (B) fıkralarına göre istihdam edilen personele döner sermaye gelirinden pay verilmek suretiyle, kamu hizmetinin etkin ve daha iyi işlemesinin sağlanması ve çalışanların teşvik edilmesi amaçlanmaktadır.
Hal böyle iken, kadrosu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında bulunan muhasebe yetkililerine ödenen üretimi teşvik priminin, kadrosu Maliye Bakanlığında bulunmakla birlikte, kadrosu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında bulunan muhasebe yetkilileri ile aynı işi yapan ve aynı görev ve sorumlulukları paylaşan muhasebe yetkililerine de ödenmesi gerekliliği Anayasa ile güvence altına alman eşitlik ilkesinin gereğidir.
Yukarıda yer alan düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, kadrosu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında bulunan muhasebe yetkilileri gibi aynı unvan, görev, yetki ve sorumluluklara sahip olan ve kadrosu Maliye Bakanlığında bulunan muhasebe yetkililerinin 969 sayılı Kanunun 3. maddesinde 6495 sayılı Yasanın 73. maddesi ile yapılan değişiklikle sadece kadro ölçütünden hareketle aynı yerde görev yapan kadrosu Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında olan muhasebe yetkililerine yapılan üretimi teşvik priminden yararlandırılmamalarının Anayasanın 10. maddesindeki eşitlik ilkesine aykırı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle;
12.07.2013 tarihli, 6495 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 73 üncü maddesi ile değiştirilen 21.12.1967 tarihli ve 969 sayılı Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Merkez ve Taşra Kuruluşlarına Döner Sermaye Verilmesi Hakkında Kanunun 3. maddesinin 4. fıkrasının birinci cümlesindeki “%80’i” ifadesinden sonra gelmek üzere “Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden “ ibaresinin, Anayasa’nın 10. maddesine aykırı olduğu kanaatine varıldığından iptaline karar verilmesi amacıyla Anayasa Mahkemesine başvurulmasına, Anayasa Mahkemesinin konu hakkında vereceği karara kadar davanın geri bırakılmasına, dosyanın Anayasa Mahkemesi kaydına alındığı tarihten itibaren beş ay içinde bir karar verilmezse davanın yürürlükteki hükümlere göre sonuçlandırılmasına, kararın birer örneğinin taraflara tebliğine, iş bu kararla birlikte dava dosyası ve içeriği evrakın çıkarılacak birer onaylı örneğinin Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesine, 31/03/2017 tarihinde karar verildi.”
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2017/113
Karar Sayısı : 2017/157
Karar Tarihi : 15.11.2017
R.G. Tarih – Sayı : 15.12.2017 – 30271
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Manisa 2. İdare Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU: 21.12.1967 tarihli ve 969 sayılı Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Merkez ve Taşra Kuruluşlarına Döner Sermaye Verilmesi Hakkında Kanun’un 3. maddesinin dördüncü fıkrasının birinci cümlesinin 12.7.2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanun’un 73. maddesiyle değiştirilen “…Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden…” ibaresinin Anayasa’nın 10. maddesine aykırılığı ileri sürülerek iptaline karar verilmesi talebidir.
OLAY: Üretimi teşvik priminin tarafına ödenmesi amacıyla davacının yaptığı başvurunun reddi işleminin iptali talebiyle açılan davada itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırılık iddiasını ciddi bulan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.
I. İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKMÜ
Kanun’un 3. maddesinin itiraz konusu ibarenin de yer aldığı dördüncü fıkrası şöyledir:
“Döner sermaye işletmelerinden elde edilen kârın en fazla % 80’i, Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden kârın elde edilmesinde emeği geçen 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa ve bu Kanunun 4/B maddesine tâbi personele katkıları oranında, asgari ücretin yıllık brüt tutarının iki katını aşmamak üzere, üretimi teşvik primi olarak ödenebilir. Üretimi teşvik priminin miktarı ile ödenmesine ilişkin esas ve usûller; görev yapılan birimin iş hacmi, görev mahalli, görevin önem ve güçlüğü, personelin hizmet sınıfı, kadro unvanı ve çalışma süresi gibi kriterler dikkate alınarak, Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine, Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Üretimi teşvik primi dağıtımı işletme bünyesi ile sınırlıdır. İşletmenin zararı, izleyen yılların kârlarından mahsup edilir.”
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Osman Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Nuri NECİPOĞLU, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 4.5.2017 tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
2. Başvuru kararı ve ekleri, Raportör Volkan HAS tarafından hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu kanun hükmü, dayanılan Anayasa kuralı ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A. İtirazın Gerekçesi
3. Başvuru kararında özetle, kadrosu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında (Bakanlık) bulunan muhasebe yetkilileri ile kadrosu Bakanlıkta bulunmayıp Bakanlığa bağlı döner sermeye işletmelerinde çalışan muhasebe yetkililerinin aynı işi yaptıkları, aynı görev, yetki ve sorumlulukları üstlendikleri, döner sermaye gelirinin elde edilmesine aynı oranda katkıda bulundukları, bu nedenlerle kadrosu Bakanlıkta bulunmayan muhasebe yetkililerine de üretimi teşvik primi ödemesinin yapılmasının eşitlik ilkesinin gereği olduğu, buna karşılık itiraz konusu kuralın kadrosu Bakanlıkta bulunmayan ancak Bakanlığa bağlı döner sermaye işletmelerinde çalışan muhasebe yetkililerini üretimi teşvik priminden yararlananların kapsamı dışında bıraktığı belirtilerek kuralın, Anayasa’nın 10. maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
B. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
4. Kanun’un 3. maddesinin dördüncü fıkrasının birinci cümlesinde; döner sermaye işletmelerinden elde edilen kârın en fazla % 80’inin, Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden kârın elde edilmesinde emeği geçen 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na ve bu Kanun’un 4/B maddesine tabi personele katkıları oranında, asgari ücretin yıllık brüt tutarının iki katını aşmamak üzere üretimi teşvik primi olarak ödenebileceği hükme bağlanmış olup anılan cümlede yer alan “Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden” ibaresi itiraz konusu kuralı oluşturmaktadır.
5. Anayasa’nın 10. maddesinde “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir./ Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz./ Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz./ Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz./ Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.” denilmek suretiyle “kanun önünde eşitlik ilkesi”ne yer verilmiştir.
6. Kanun önünde eşitlik ilkesi hukuksal durumları aynı olanlar için söz konusudur. Bu ilke ile eylemli değil hukuksal eşitlik öngörülmüştür. Eşitlik ilkesinin amacı; aynı durumda bulunan kişilerin kanunlar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak, kişilere ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Kanun önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasa’da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez.
7. İtiraz konusu kuralla Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelin üretimi teşvik primi almasına imkân sağlanmıştır. Kurala göre üretimi teşvik priminden yararlanma koşullarından biri Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunmaktır. Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunmayan personelin kuralın kapsamı dışında olması nedeniyle üretimi teşvik priminden yararlanması mümkün değildir.
8. Kanun koyucunun memurlar ve diğer kamu görevlileri ile diğer çalışanlarla ilgili olarak Anayasa’da belirlenen kurallara bağlı kalmak koşuluyla düzenleme yapma yetkisinin bir sonucu olarak Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelin üretimi teşvik priminden yararlanabileceğini öngörmesinde Anayasa’ya aykırı bir yönün bulunmadığı açıktır.
9. Aynı unvana sahip olsalar dahi Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunmayan personelin farklı kurum personeli olması, her türlü özlük işinin ve bu bağlamda mali haklarının kadro ve pozisyonunda bulunduğu kurum tarafından yerine getiriliyor olması nedeniyle Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunmayan personel ile bulunan personelin mali haklar bakımından aynı hukuki konumda olduklarının kabul edilmesi ve bunlar arasında bir eşitlik karşılaştırması yapılabilmesi mümkün değildir.
10. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 10. maddesine aykırı değildir. İtirazın reddi gerekir.
IV. HÜKÜM
21.12.1967 tarihli ve 969 sayılı Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Merkez ve Taşra Kuruluşlarına Döner Sermaye Verilmesi Hakkında Kanun’un 3. maddesinin dördüncü fıkrasının birinci cümlesinin 12.7.2013 tarihli ve 6495 sayılı Kanun’un 73. maddesiyle değiştirilen “…Bakanlık kadro ve pozisyonlarında bulunan personelden…” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, 15.11.2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
Başkanvekili
Burhan ÜSTÜN
Engin YILDIRIM
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
Serruh KALELİ
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
Nuri NECİPOĞLU
Hicabi DURSUN
Celal Mümtaz AKINCI
Muammer TOPAL
M. Emin KUZ
Hasan Tahsin GÖKCAN
Kadir ÖZKAYA
Rıdvan GÜLEÇ
Recai AKYEL
Yusuf Şevki HAKYEMEZ