"...
I- İPTAL İSTEMİNİN GEREKÇESİ
Yürürlüğü durdurma istemini de içeren 19.3.1999 günlü dava dilekçesinin gerekçe bölümü şöyledir:
"1) Türkiye Büyük Millet Meclisi 10/02/1999 günlü 52 nci Birleşiminde, "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 18 Nisan 1999 Pazar günü yapılması kararlaştırılan Milletvekili Gene1 Seçiminin kesin sonuçlarının, 2839 Sayılı Milletveki1i Seçimi Kanunu'nun 37 nci ve TBMM İçtüzüğünün 3 üncü maddelerine göre, Yüksek Seçim Kurulunca, Türkiye Radyo ve Televizyonlarından ilanını takip eden beşinci gün saat 15.00 de toplanmak üzere16.02.1999 Salı gününden itibaren tatile girmesine" karar verilmiştir.
2) TBMM Başkanlığı, 116 Milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni Olağanüstü toplantıya çağıran 08.03.1999 günlü başvurularını inceleyerek, istemi Anayasa ve TBMM İçtüzük hükümlerine uygun bulmuş ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni 13 Mart 1999 Cumartesi günü saat 15.00 de toplantıya çağırmıştır.
3) TBMM Başkanı toplantı açılmadan önce saat 13.30 da Danışma Kurulunu toplantıya çağırarak Fazilet Partisine Genel Kurula doğrudan doğruya bir grup önerisi getirme fırsatı vermiştir.
4) TBMM'nin 13.03.1999 Gün ve 54 üncü Birleşimi Başkan Hikmet ÇETİN tarafından yeterli çoğunlukla açılmıştır. TBMM Başkanı genel görüşme önergesinin öngörüşmelerine başlamadan önce Fazilet Partisi'nin bir önergesi okunmuş ve oylanmak suretiyle kabul edilmiştir.
Bilahare Genel Görüşme öngörüşmelerine başlanmıştır.
5) Genel Görüşme önergesinin öngörüşmeleri tamamlanmadan çalışma süresi bitimi olan Saat 19.00'a geldiğinde öngörüşmeyle ilgili işlemlerin tamamlanmasına, çalışma süresinin önergenin oylanmasına, çalışmaların sonuna kadar çalışma süresinin uzatılması oylanarak kabul edilmiştir.
6) Öngörüşmelerin tamamlanmasından sonra yapılan işaretle oylamada genel görüşme açılması kabul edilmemiştir. Böylece olağanüstü toplantı konusunun görüşmeleri tamamlanmış ve çağrı düşmüştür.
7) Olağanüstü toplantı konusunun görüşmeleri tamamlanmasından sonra, olağanüstü toplantı ve Genel Görüşme isteminde bulunanlarca verilen bir önerge ile "..... olağanüstü toplanmış bulunan TBMM'nin toplantıyı gerektiren konu üzerindeki görüşme ve işlemler tamamlandığından, bazı kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülebilmesi için, İçtüzüğün 7 nci maddesinin son fıkrası gereğince çalışmaların devamı" istenmiş ve önergeler üzerinde görüşmelere geçilmiştir.
Tartışmalar sonunda Başkan TBMM çalışmalarının devamına dair önergeyi oylamış ve önerge kabul edilerek "gündemde yer alan konuları sırasıyla görüşmek için .... 16 Mart 1999 Salı günü saat 15.00'de toplanmak üzere birleşim kapatılmıştır.
İptal gerekçeleri
Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri 1982 Anayasasının 148 ve 2949 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 18 ve devamı maddelerinde belirtilmiştir. Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri arasında; Kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin, TBMM İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla açılan iptal davalarına bakmak da bulunmaktadır.
Anayasanın 95 inci maddesinin 1 inci fıkrasında yazılı olduğu üzere, "TBMM çalışmalarını kendi yaptığı İçtüzük Hükümlerine göre yürütür." TBMM'nin çalışmalarının İçtüzük kurallarına uygun olarak yürütülmesi Anayasanın bir buyruğudur. TBMM İçtüzüğü genel olarak biçime ilişkin kuralları kapsamaktadır. Bu kuralların uygulanması sırasında yasama meclisince verilen bir kararın geçerliliği üzerinde etkili olabilecek nitelik taşıyanlar kuralın önemine ve niteliğine göre Anayasal Yargı denetimine tabi olmaktadır.
Anayasa Mahkemesinin birçok kararında belirtildiği gibi TBMM'nin İçtüzük Hükmü niteliğindeki yada İçtüzük hüküm ve etkisindeki kararları Anayasal yargı denetimine tabidir.
Belirtilen ve re'sen gözönünde bulundurulacak nedenlerle aşağıdaki İçtüzük hükmü yaratma niteliğindeki kararların iptali istenmiştir.
Yeni bir içtüzük hükmü yaratan yarar ve uygulamalar: TBMM'nin 13.3.1999 gün ve 54 üncü Birleşiminde İçtüzük hükümlerine göre çalışma yapılmamış ve İçtüzüğe aykırı işlemler tesis edilmiştir.
TBMM'nin 13.3.1999 günü 54 üncü birleşimde verilen kararlar üzerinde etkili olabilecek nitelik taşıyan ve yeni bir içtüzük hükmü yaratma mahiyetindeki kararları aşağıda belirtilmiştir:
a) Olağanüstü toplantı ve genel görüşme isteğini bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukukun korumayacağına dair üstün hukuk kuralını dikkate alarak reddetmek yerine kabul ederek, TBMM'ni toplantıya çağırmak,
b) Olağanüstü toplantı ve genel görüşme öngörüşmeleri için çağrının yapıldığı 13 Mart 1999 günü saat 15.00'den önce saat 13.30'da İçtüzüğün 7, 103, 19, 49 uncu maddelerinin varlığına rağmen Danışma Kurulunu toplantıya çağırmak,
c) GenelGörüşmeninöngörüşmeleri yapılmadan İçtüzüğün 103, 7, 49 ve 19 uncu maddelerine aykırı olarak bir parti grubu önerisini TBMM Genel Kurulunda okutmak, müzakere ettirmek ve oylamak,
d) 13.3.1999 günü saat 19.00'a geldiğinde TBMM çalışmasını İçtüzüğün 54 ve 55 inci maddelerine aykırı uzatmak,
e) Uzatma kararının genel görüşme öngörüşmeleri tamamlanıncaya kadar olmasına rağmen, uzatma süresi içinde Meclisin çalışmasına devam etmesine dair önergeyi işlemekoymak,
f) Genel görüşme açılması isteminin önerge verenlerin oylarıyla birlikte Genel Kurulca reddinden sonra, talepleri arasında çelişkiler bulunan toplantıya çağrıda bulunup talepleri kendi oylarıyla reddedilenlerin verdiği TBMM'nin çalışmalarının devamına dair önergelerini, "Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk korumaz" şeklindeki üstün hukuk kuralına rağmen re'sen reddetmeyerek dinlemek ve oylamaya tabi tutmak,
g) İçtüzüğün 49/ son fıkra hükmünü yok farzederek, Danışma Kurulunun görüşünü almaksızın ve görüşüleceği Başkan tarafından önceden bildirilmeksizin TBMM çalışmalarının devamına dair önergenin Genel Kurulda konuşulmasını ve oylanmasını sağlamak,
h) Olağanüstü Gündemle bağlılık kuralını dikkate almaksızın, TBMM'nin 10.2.1999 günlü tatil kararını kaldırmak.
Bu karar ve uygulamaları incelediğimizde:
a) Olağanüstü Toplantı ve Genel Görüşme isteğin bir hakkın kullanılması sonucudur. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk korumaz. Çağrı sahiplerinin toplantı öncesi Terörle Mücadelenin çeşitli boyutlarının tartışılması içerikli "Genel Görüşme Önerileri" dışında seçimlerin iptali ile bazı yasaların çıkarılması hususlarını dile getirdikleri çeşitli yayın organlarındaki beyanları ve toplantı sırasındaki önergeler ve meclis konuşmaları ile bellidir. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılması ve çelişkili davranma yasağı kamu alanında da olsa himaye görmez. Bu yasaklar subrapozitif hukuk kurallarıdır. Anayasanın 90 ıncı maddesine göre yürürlüğe konmuş Uluslararası Anlaşma hükümlerinden olan ve Anayasaüstü hukuk kuralları olan "Bir Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı" ve "Çelişkili Davranma Yasağı"na uyulmayarak Meclis Başkanının konu hakkında takdir hakkı bulunmadığını belirtip samimi gerekçeye dayanmayan çağrıyı kabulü bir hakkın kötüye kullanılmasınaimkan vermiştir. Bu uygulama alınan kararlar üzerinde etkili olan ve yeni bir İçtüzük hükmü yaratan mahiyettedir.
b) Türkiye Büyük Millet Meclisinin İçtüzüğün 7 nci maddesine göre toplanmasından önce TBMM Başkanının İçtüzüğün 7, 19, 49 ve 103 üncü maddelerini dikkate almaksızın Danışma Kurulunu Saat 13.30 da toplantıya çağırması yeni bir İçtüzük hükmü yaratma mahiyetindedir.
c) Genel Görüşmelerin öngörüşmelerinin yapılmadan bir parti grubu önerisinin TBMM Genel Kurulunda okunması, görüşülmesi ve oylanarak karara bağlanması İçtüzüğün 7, 19, 49 ve 103 üncü maddelerine aykırı olup, bu uygulama yeni bir İçtüzük hükmü yaratma mahiyetindedir.
d) TBMM çalışmalarının saat 19.00 dan sonra uzatılma hususunda alınan karar İçtüzüğün 54 ve 55 inci maddelerine aykırıdır. Bu hususta "Danışma Kurulunun teklifi" şartına uyulmamak suretiyle yeni bir İçtüzük hükmü yaratılmıştır.
e) Uzatma kararının alınmasından sonra uzatma süresi içinde görüşülecek iş kararla belirtilmiştir. Bu iş Genel Görüşme öngörüşmelerinin tamamlanmasıdır. Buna rağmen Meclisin çalışmasına karar vermek İçtüzüğün 54 ve 55 inci maddelerine aykırıdır ve yeni bir İçtüzük hükmü yaratılmıştır.
f) Genel Görüşme açılma isteminin reddinden sonra TBMM'nin çalışmalarına karar verilmesi "Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı" ve "Çelişkili Davranma Yasağı"na uymamaktadır. Genel Görüşme isteminde bulunanlar Genel Görüşme Hususundaki oylamada Genel Görüşmenin açılmamasına karar vermişlerdir. Olağanüstü Toplantı çağrısı Genel Görüşme ile sınırlıdır. Genel Görüşme isteğinin reddinden sonra çalışmalara devam kararı Anayasanın 93 üncü ve usulüne göre yürürlüğe konulan Milletlerarası Anlaşmalarda yer alan ve İç Hukuk Normumuz haline gelen Hakkın Kötüye Kullanılması yasağı ile Çelişkili Davranma Yasağına neticeten Anayasanın 90 ıncı maddesine ve İçtüzüğün 7 nci maddesine aykırıdır. Karar ve uygulama yeni bir İçtüzük hükmü yaratma mahiyetindedir.
g) TBMM'nin devamı talebinin Genel Kurulda görüşülmesi İçtüzüğün 49/son fıkrasında aranan "Danışma Kurulunun Görüşünün Alınması" ve "Başkan Tarafından Görüşüleceği Önceden Bildirilmeyen Bir Husus Olması" dikkate alınmaksızın görüşme yapılıp karar verilmesi yeni bir İçtüzük Hükmü yaratma mahiyetindedir. İyiniyet Kuralı ve Çelişkili Davranış Yasağı Anayasa Mahkememizin istikrar kazanan içtihadı uyarınca referans normudur. Adalet Divanı Sözleşmesinin 38 inci Maddesi Hukukun Genel İlkelerini Supra Pozitif Hukuk kuralı kabul etmiştir. Çelişkili Davranış Kurallarının Yasama ve Çağrı Hukukuna somut olay bakımından, uygulanması çağrının, çağıranlarınistedikleri görüşmeye hayır oyu vermeleri anında düşmesi biçiminde olacaktı. Aksine ve hukuka aykırı devam kararı, Supra Pozitif kuralı çiğneyen bir İçtüzük hükmü yaratmadır.
h) Olağanüstü Genel Kurul toplantısı gündemle bağlıdır. Meclisin Olağanüstü toplantılarında "gündemine hakim olma ilkesi" geçerli değildir. Aksine gündeme bağlılık ilkesi geçerlidir. Gündem Genel Görüşmedir. Genel Görüşme dışında bir başka konunun görüşülmesine ve meclis çalışmalarının devamına karar verilmesine imkan yoktur. Yapılanuygulama Anayasanın 93 ve İçtüzüğün 7 nci Maddelerine Aykırıdır. Olağanüstü Gündem Dışına Çıkan Uygulama yeni bir İçtüzük hükmü yaratma mahiyetindedir.
Yürürlüğün durdurulması : Dava konusu kararlar ve uygulamalar apaçık bir şekilde Anayasa ve İçtüzüğe aykırıdır. Tatilde olması gereken Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmakta ve gündemindeki konuları ve hatta gensoruyu görüşmektedir. Dava konusu karar ve uygulamaların devamı halinde telafisi güç ve imkansız durumlar sözkonusudur. Bunun önlenmesi için dava konusu karar ve uygulamaların 13.3.1999 tarihinden itibaren yürürlüğünün durdurulmasını istemek gerekmiştir...
İstek ve sonuç
Yukarıda sunulan ve Re'sen gözönünde bulundurulacak nedenlerle;TBMM'nin 13.3.1999 Gün ve 54 üncü Birleşiminde İçtüzük hükmü yaratma mahiyetinde ve kararlar üzerinde etkili olabilecek nitelik taşıyan;
- Olağanüstü toplantı ve genel görüşme isteğini bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukukun korumayacağına dair üstün hukuk kuralını dikkate alarak reddetmek yerine kabul ederek, TBMM'ni toplantıya çağırmak,
- Olağanüstü toplantı ve genel görüşme öngörüşmeleri için çağrının yapıldığı 13 Mart 1999 günü saat 15.00'den önce saat 13.30'da İçtüzüğün 7, 103, 19, 49 uncu maddelerinin varlığına rağmen Danışma Kurulunu toplantıya çağırmak,
-Genel Görüşmenin öngörüşmeleri yapılmadan İçtüzüğün 103, 7, 49 ve 19 uncu maddelerine aykırı olarak bir parti grubu önerisini TBMM Genel Kurulunda okutmak, müzakere ettirmek ve oylamak,
- 13.3.1999 günü saat 19.00'a geldiğinde TBMM çalışmasını İçtüzüğün 54 ve 55 inci maddelerine aykırı olarak uzatmak,
- Uzatma kararının genel görüşme öngörüşmeleri tamamlanıncaya kadar olmasına rağmen, uzatma süresi içinde Meclisin çalışmasına devam etmesine dair önergeyi işleme koymak,
- Genel Görüşme açılması isteminin önerge verenlerin oylarıyla birlikte Genel Kurulca reddinden sonra, talepleri arasında çelişkiler bulunan toplantıya çağrıda bulunup talepleri kendi oylarıyla reddedilenlerin verdiği TBMM'nin çalışmalarının devamına dair önergelerini, "Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk korumaz" şeklindeki üstün hukuk kuralına rağmen re'sen reddetmeyerek dinlemek ve oylamaya tabi tutmak,
- İçtüzüğün 49/son fıkra hükmünü yok farzederek, Danışma Kurulunun görüşünü almaksızın ve görüşüleceği Başkan tarafından önceden bildirilmeksizin TBMM çalışmalarının devamına dair önergenin Genel Kurulda konuşulmasını ve oylanmasını sağlamak,
- Olağanüstü gündemle bağlılık kuralını dikkate almaksızın TBMM'nin 10.02.1999 günlü tatil kararını kaldırmak
kararları ile uygulamalarının,
Anayasanın 2, 6, 11, 88, 90, 93, 95 ve 98 inci ve İçtüzüğün 7, 13, 14, 19, 49/son, 54, 55, 101, 102, 103 üncü maddelerine aykırı olduğundan öncelikle yürürlüğünün durdurulması ve iptaline karar verilmesini,
Saygılarımızla arz ve talep ederiz.""
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 1999/12
Karar Sayısı : 1999/5
Karar Günü : 25.3.1999
R.G. Tarih-Sayı :07.10.1999-23839
İPTAL DAVASINI AÇAN : Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri Ülkü Güney ve Nejat Arseven ile 156 Milletvekili
İPTAL DAVASININ KONUSU : Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Danışma Kurulu'nun 13.3.1999 gününde toplantıya çağırılması ve bu çağırıya ilişkin Genel Kurul gündeminin belirlenmesi hakkındaki Başkanlık işlemleri ile genel görüşme öngörüşmeleri yapılmadan bir parti grubu önerisinin Genel Kurul'da oylanması, Genel Kurul'un bu birleşiminin uzatılması ve yasama faaliyetlerinin sürdürülmesi konularındaki Meclis kararlarının, bir içtüzük değişikliği ya da yeni bir içtüzük kuralı niteliğinde olduğu ve Anayasa'nın 2., 6., 11., 88., 90., 93., 95., 98., 148. ve Geçici 6. maddelerine aykırı bulunduğu savıyla iptallerine ve yürürlüklerinin durdurulmasına karar verilmesi istemidir.
II- YASA METİNLERİ
Dayanılan Anayasa kuralları şunlardır :
1- "MADDE 2.- Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir."
2- "MADDE 6.- Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.
Türk milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır.
Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz."
3- "MADDE 11.- Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz."
4- "MADDE 88.- Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir.
Kanun tasarı ve tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülme usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir."
5- "MADDE 90.- Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.
Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticarî, teknik veya idarî andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticarî veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz.
Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır.
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz."
6- "MADDE 93.- Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sırasında, doğrudan doğruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır.
Meclis Başkanı da doğrudan doğruya veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine, Meclisi toplantıya çağırır.
Ara verme veya tatil sırasında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisinde, öncelikle bu toplantıyı gerektiren konu görüşülmeden ara verme veya tatile devam edilmez."
7-"MADDE 95.- Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür.
İçtüzük hükümleri, siyasî parti gruplarının, Meclisin bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak yolda düzenlenir. Siyasî parti grupları, en az yirmi üyeden meydana gelir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin bütün bina, tesis, eklenti ve arazisinde kolluk ve yönetim hizmetleri Meclis Başkanlığı eliyle düzenlenir ve yürütülür. Emniyet ve diğer kolluk hizmetleri için yeteri kadar kuvvet ilgili makamlarca Meclis Başkanlığına tahsis edilir"
8- "MADDE 98.- Türkiye Büyük Millet Meclisi, soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis soruşturması yollarıyla denetleme yetkisini kullanır.
Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir.
Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir.
Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.
Soru, Meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili önergelerin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile cevaplandırılma, görüşme ve araştırma yöntemleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir."
9- "MADDE 148.- Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.
Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz; def'i yoluyla da ileri sürülemez.
Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı Vekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcı Vekili yapar.
Yüce Divan kararları kesindir.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir."
10- "GEÇİCİ MADDE 6.- Anayasaya göre kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplantı ve çalışmaları için kendi içtüzükleri yapılıncaya kadar, Millet Meclisinin 12 Eylül 1980 tarihinden önce yürürlükte olan İçtüzüğünün, Anayasaya aykırı olmayan hükümleri uygulanır."
III- İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 8. maddesi gereğince Ahmet Necdet SEZER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Nurettin TURAN, Fulya KANTARCIOĞLU ve Rüştü SÖNMEZ'in katılımlarıyla 25.3.1999 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında dosyada eksiklik bulunmadığından, işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle karar verilmiştir.
IV- YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİ
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu ve Danışma Kurulu'nun toplantıya çağırılmasına ilişkin Başkanlık işlemlerinin; genel görüşme öngörüşmeleri yapılmadan bir parti grubu önerisinin Genel Kurul'da oylanması, Genel Kurul oturumunun uzatılması ve çalışmalarının sürdürülmesi hakkındaki TBMM kararlarının uygulanmasıyla doğacak, sonradan giderilmesi güç ya da olanaksız durum ve zarar söz konusu olmadığından, yürürlüğün durdurulması istemi reddedilmiştir.
V-ESASIN İNCELENMESİ
Davanın ilk ve esas incelemesine ilişkin rapor, dava dilekçesi ve ekleri, iptali istenen işlem ve kararlar, dayanılan Anayasa kuralları ile gerekçeleri ve diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :
Anayasa'nın 148. ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 18. maddelerine göre Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün Anayasa'ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetlemektedir.
Anayasa'da açıkça belirtilenler dışında kalan yasama organı işlem ve kararlarının Anayasa Mahkemesi denetimine bağlı olup olmadığının saptanmasında, işlem ve kararı oluşturan yöntem kadar bunların konusu, amacı ve niteliği üzerinde de durulması, etki ve değerlerinin gözönünde tutulması gerekmektedir. Bunlar Anayasa'nın uygunluk denetimine bağlı tutulan işlemlerle aynı değer ve etkide ise, denetiminin yapılması hukuk devleti ilkesinin zorunlu bir sonucudur.
İçtüzüğün bir kuralının değiştirilmesi ya da içtüzüğe yeni bir kural konulması niteliğinde olan TBMM işlem ve kararları, yeni bir İçtüzük kuralı sayılır.
A- Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı İşlemlerinin İncelenmesi
Dava dilekçesinde, yüzonaltı milletvekilinin hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olan başvurusu üzerine TBMM Başkanı'nın Genel Kurul'u olağanüstü toplantıya çağırması ve bu toplantıdan önce Danışma Kurulu'nu toplamasının İçtüzüğün 7., 19., 49. ve 103. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Anayasa'nın 148., 2949 sayılı Yasa'nın 18. maddesi uyarınca, İçtüzük kuralı ihdası veya değişikliği niteliğindeki TBMM kararları Anayasa Mahkemesi'nin denetim alanına girdiğinden, bu kapsamda bulunmayan Başkanlık işlemlerine ilişkin iptal isteminin görevsizlik nedeniyle reddi gerekir.
B- Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının İncelenmesi
1- Genel görüşme öngörüşmeleri yapılmadan bir parti grubu önerisinin Genel Kurul'da oylanmasına ilişkin TBMM kararının incelenmesi
Dava dilekçesinde, genel görüşmeyle ilgili öngörüşmeler yapılmadan bir parti grubu önerisinin Genel Kurul'da oylanmasına ilişkin kararın İçtüzüğün 7., 19., 49. ve 103. maddelerini değiştirdiği ve bu değişikliğin Anayasa'ya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
İçtüzüğün 49. maddesinin son fıkrasında, "Danışma Kurulunun görüşü alınıp, Genel Kurulca kararlaştırılmadıkça, Başkan tarafından görüşüleceği önceden bildirilmeyen hiçbir husus, Genel Kurulda konuşulamaz", 103. maddesinin ilk fıkrasında da "Genel görüşme açılmasına karar verilirse, genel görüşme günü bir özel gündem halinde Danışma Kurulunca tesbit edilir. Genel görüşmenin başlayacağı gün, görüşme açılmasına karar verilmesinden itibaren kırksekiz saatten önce ve yedi tam günden sonra olamaz" denilmektedir.
Dava konusu karar, Danışma Kurulu'nun görüşü alınmadan ve genel görüşme ile bu görüşmenin öngörüşmesinden önce alınan bir karar olduğundan İçtüzüğün 49. maddesinin son, 103. maddesinin ilk fıkrasında öngörülmeyen bir İçtüzük kuralı niteliğindedir.
Anayasa'nın 95. maddesinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürüteceği belirtilmiştir. İçtüzük ile oluşturulan Danışma Kurulu kararlarının TBMM Genel Kurulu'nu bağladığı kabul edilemez. Bu nedenle, TBMM'nin yeni bir kural niteliğindeki dava konusu kararı Anayasa'ya aykırı değildir.
2- Oturumun uzatılması ve TBMM çalışmalarının sürdürülmesine ilişkin Genel Kurul kararının incelenmesi
Dava dilekçesinde, Genel Kurul'un 13.3.1999 günlü oturumunun saat 19.00'dan sonra uzatılmasına ve TBMM çalışmalarının sürdürülmesine ilişkin kararlarının İçtüzüğün 54. ve 55. maddelerini değiştirerek yeni bir İçtüzük kuralı oluşturduğu ve bunların Anayasa'ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Genel Kurul birleşiminin açılması ve kapanmasını düzenleyen ve dolayısıyla dava konusu oturumun uzatılması kararı ile doğrudan ilgili görülen İçtüzüğün 55. maddesinin ikinci fıkrasında, Genel Kurul tarafından zorunlu durumlarda oturumun uzatılabileceği belirtilmiştir. TBMM çalışmalarının sürdürülmesine ilişkin düzenlemeye de İçtüzüğün 7. maddesinin son fıkrasında yer verilmiştir. Fıkrada, "...TBMM, çalışmalarına devama karar vermediği takdirde, tatil veya ara vermeye devam olunur..." denilmiştir. Buna göre Genel Kurul'un "çalışmaya devam" kararı alabileceği açıktır.
Genel Kurul'un, oturumun uzatılmasına ve çalışmaların sürdürülmesine ilişkin kararları, İçtüzük değişikliği ya da yeni bir İçtüzük kuralı niteliğinde olmadıklarından bu kararlar hakkındaki iptal isteminin görevsizlik nedeniyle reddi gerekir.
VI-SONUÇ
1- Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu ve Danışma Kurulu'nun 13.3.1999 gününde toplantıya çağırılması Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık işlemleri olduğundan, bu işlemlerin iptaline ilişkin başvurunun görevsizlik nedeniyle REDDİNE,
2- İçtüzük değişikliği niteliğinde bulunan "Genel görüşme öngörüşmeleri yapılmadan bir parti gurubu önerisinin Genel Kurul'da oylanması"na ilişkin Türkiye Büyük Millet Meclisi kararının Anayasa'ya aykırı olmadığına ve iptal isteminin REDDİNE,
3- 13.3.1999 günlü, "Oturumun uzatılması" ve "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çalışmalarının devamı" hakkındaki Türkiye Büyük Millet Meclisi kararları bir İçtüzük değişikliği ya da yeni bir İçtüzük kuralı niteliğinde olmadıklarından bu kararlara ilişkin iptal isteminin görevsizlik nedeniyle REDDİNE,
4-Bu kararlara ilişkin yürürlüğün durdurulması isteminin REDDİNE, 25.3.1999 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Ahmet Necdet SEZER
Üye
Samia AKBULUT
Haşim KILIÇ
Yalçın ACARGÜN
Mustafa BUMİN
Sacit ADALI
Ali HÜNER
Lütfi F. TUNCEL
Nurettin TURAN
Fulya KANTARCIOĞLU
Rüştü SÖNMEZ
