ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı:2018/111
Karar Sayısı:2020/47
Karar Tarihi:24/9/2020
R.G. Tarih - Sayı:19/11/2020
- 31309
İPTAL DAVASINI AÇAN: Türkiye
Büyük Millet Meclisi üyeleri Engin ALTAY, Özgür ÖZEL, Engin ÖZKOÇ ile birlikte
136 milletvekili
İPTAL
DAVASININ KONUSU: 2/7/2018 tarihli ve
698 sayılı 477 Sayılı Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında
Kanun Hükmünde Kararname’nin tümünün Anayasa’nın Başlangıç kısmı ile 2., 6.,
7., 87., mülga 91. ve geçici 21. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek
iptaline ve yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmesi talebidir.
I. İPTALİ İSTENEN
KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME (KHK)
KURALLARI
İptali talep edilen KHK şöyledir:
“477
SAYILI KANUN İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE
KARARNAME
477 sayılı Kanun ile bazı kanunlarda
değişiklik yapılması; 10/5/2018 tarihli ve 7142 sayılı Kanunun verdiği yetkiye
dayanılarak, Bakanlar Kurulu’nca 2/7/2018 tarihinde kararlaştırılmıştır.
MADDE 1- 12/4/1924 tarihli ve 477 sayılı
Memleketlerinde Türk Tebaasından Kavanin ve Tedabiri İstisnaiyei Harbiyeyi
Refetmiş Olan Devletlerin Türkiye’deki Tebaasına Mevzu Tedabirin De Refine Dair
Kanunun 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Heyeti Vekile” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 2- 14/4/1341 tarihli ve 618 sayılı
Limanlar Kanununun;
a) 11 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamnamelere” ibaresi “yönetmeliklere” şeklinde,
b) 12 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamnameler” ibaresi “yönetmelikler” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 3- 14/5/1928 tarihli ve 1262 sayılı
İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanununun 21 inci maddesinin birinci
fıkrasında yer alan “nizamname” ibaresi “yönetmelik” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 4- 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı
Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanunun 14 üncü maddesinin
ikinci fıkrasında yer alan “icra Vekilleri” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 5- 22/5/1930 tarihli ve 1632 sayılı
Askeri Ceza Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (C) bendinde yer alan
“İcra Vekilleri Heyetince” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 6- 14/6/1930 tarihli ve 1721 sayılı
Hapishane ve Tevkifhanelerin İdaresi Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci
fıkrasının (F) bendinde yer alan “bir nizamname” ibaresi “Cumhurbaşkanı
tarafından yönetmelik” şeklinde değiştirilmiş ve aynı maddede yer alan “Bu
nizamnamenin sıhhı hususlara mütaallik maddeleri Sıhhat ve İçtimai Muavenet
Vekaletiyle müştereken hazırlanır.” ibaresi yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 7- 22/7/1931 tarihli ve 1868 sayılı
İkamet Mukavelenamesi Aktedilmeyen Devletlerle Yapılacak Muvakkat Mukavelename Hakkında
Kanunun 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “İcra Vekilleri Heyeti”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 8- 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra
ve İflas Kanununun;
a) 14 üncü maddesinin başlığı “Yönetmelik ve
yargıtay kararları:” şeklinde değiştirilmiş, aynı maddenin birinci fıkrasında
yer alan “tüzükle” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
b) 317 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
c) 318 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyetince” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde
değiştirilmiştir.
ç) 330 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyetinin” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 9 – 22/12/1934 tarihli ve 2644 sayılı
Tapu Kanununun 35 inci maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında yer alan
“Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 10 – 11/6/1936 tarihli ve 3039 sayılı
Çeltik Ekimi Kanununun 34 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 34 – Bu Kanunun tatbik şekli
Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
MADDE 11 – 19/4/1937 tarihli ve 3153 sayılı
Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri
Hakkında Kanunun;
a) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “bir nizamname yapılır” ibaresi “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle
düzenlenir” şeklinde,
b) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “bir nizamname yapılır” ibaresi “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle
düzenlenir” şeklinde,
c) 7 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamnamedeki” ibaresi “yönetmelikteki” şeklinde,
ç) 8 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamnameye” ibaresi “yönetmeliğe” şeklinde,
d) 12 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamnamelerle” ibaresi “yönetmeliklerle” ve ikinci fıkrasında yer alan
“nizamnameye” ibaresi “yönetmeliğe” şeklinde,
e) 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamnamedeki” ibaresi “yönetmelikteki” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 12- 17/12/1937 tarihli ve 3284 sayılı
Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması
Hakkında Kanunun 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “İcra Vekilleri
Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 13- 29/6/1938 tarihli ve 3533 sayılı
Umumi Mülhak ve Hususi Bütçelerle İdare Edilen Daireler ve Belediyelerle
Sermayesinin Tamamı Devlete veya Belediye veya Hususi İdarelere Aid Daire ve
Müesseseler Arasındaki İhtilafların Tahkim Yolile Halli Hakkında Kanunun 2 nci
maddesinin birinci fıkrasında yer alan “İcra Vekilleri Heyetince” ibaresi
“Cumhurbaşkanınca” ve “İcra Vekilleri azasından” ibaresi “Cumhurbaşkanı
yardımcısı veya bakandan” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 14- 26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı
Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun 8 inci
maddesinin birinci fıkrasında yer alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 15 – 16/6/1939 tarihli ve 3645 sayılı
İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri Teşkilât ve Tesisatının İstanbul
Belediyesine Devrine Dair Kanunun 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
“nizamname” ibaresi “yönetmelik” şeklinde “nizamnamede” ibaresi “yönetmelikte”
şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 16 10/7/1940 tarihli ve 3894 sayılı
Denizde Zabt ve Müsadere Kanununun;
a) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 17- 8/6/1942 tarihli ve 4250 sayılı
İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanununun;
a) Ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) Ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 18- 14/1/1943 tarihli ve 4373 sayılı
Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanununun 1 inci maddesinin
birinci fıkrasında yer alan “Nafıa Vekaletinin teklifi üzerine İcra Vekilleri
Heyetinin” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 19- 10/4/1944 tarihli ve 4541 sayılı
Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair
Kanunun;
a) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (17)
numaralı bendinde yer alan “İcra Vekilleri Heyetince” ibaresi
“Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
b) 23 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “nizamname” ibaresi “yönetmelik Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 20- 9/7/1945 tarihli ve 4785 sayılı
Orman Kanununa Bazı Hükümler Eklenmesine ve Bu Kanunun Birinci Maddesinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 21- 4/7/1956 tarihli ve 6772 sayılı
Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve
6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında
Kanunun;
a) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyeti” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İcra Vekilleri Heyetince” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 22- 9/7/1956 tarihli ve 6777 sayılı
Zeytinciliğin Islâhı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkındaki 3573 Sayılı
Kanunun Sakız ve Nevileriyle Harnupluklara da Teşmiline Dair Kanunun 1 inci
maddesinin birinci fıkrasında yer alan “nizamnameler” ibaresi “mevzuat”
şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 23- 17/4/1957 tarihli ve 6948 sayılı
Sanayi Sicili Kanununun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Heyeti
Vekile” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 24- 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı
Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak
Yardımlara Dair Kanunun;
a) 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “İmar ve İskan Bakanlığının isteği üzerine” ibaresi madde metninden
çıkartılmış ve “İmar ve İskan Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca”
ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
b) 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (c)
bendinde yer alan “hususlar hakkında İmar ve İskan Vekaletince hazırlanacak
esaslar, İcra Vekilleri Heyetince tasvip edildikten sonra tatbik olunur”
ibaresi “hususlara dair esaslar Cumhurbaşkanınca belirlenir” şeklinde,
c) 16 ncı maddesinin birinci ve ikinci
fıkralarında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
ç) 31 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer
alan “Bayındırlık ve İskân Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
d) 40 ıncı maddesinin onsekizinci fıkrasında
yer alan “İmar ve İskan Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde,
e) Ek 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
f) Ek 10 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Başbakanlıkça” ibaresi “Cumhurbaşkanlığınca” şeklinde,
g) Geçici 25 inci maddesinin birinci
fıkrasında yer alan “Orman ve Su İşleri Bakanlığının teklifi üzerine sınırları
Bakanlar Kurulunca” ibaresi “sınırları Cumhurbaşkanınca” şeklinde ve “Bakanlar
Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 25- 4/1/1960 tarihli ve 7402 sayılı
Sıtmanın İmhası Hakkında Kanunun 1 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
“Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 26- 9/5/1960 tarihli ve 7478 sayılı Köy
İçme Suları Hakkında Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “İcra
Vekilleri Heyetinin” ibaresi “Cumhurbaşkanının” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 27- 27/6/1963 tarihli ve 261 sayılı
İhracatı Geliştirmek Amacı ile Vergilerle İlgili Olarak Hükümetçe Alınacak
Tedbirlere Dair Kanunun 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Bakanlar
Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 28- 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı
Deniz İş Kanununun;
a) 1 inci maddesinin dördüncü fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “tüzüğün” ibaresi “yönetmeliğin” şeklinde,
c) 36 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “tüzük” ibaresi “yönetmelik” şeklinde,
ç) 50 nci maddesinin birinci fıkrasının (ç)
bendinde yer alan “tüzük” ibaresi “yönetmelik” şeklinde,
d) 52 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “tüzükte” ibaresi “yönetmelikte” şeklinde,
e) 55 inci maddesinin başlığı “Yönetmelik”
şeklinde ve birinci fıkrasında “sözü geçen” ibaresinden sonra yer alan “tüzük”
ibaresi “yönetmelik” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 29- 3/7/1968 tarihli ve 1053 sayılı
Belediye Teşkilâtı Olan Yerleşim Yerlerine İçme, Kullanma ve Endüstri Suyu
Temini Hakkında Kanunun ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan
“Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanlığın teklifi ve
Başbakanın” ibaresi “Cumhurbaşkanının” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 30- 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su
Ürünleri Kanununun 18 inci maddesine “indirmeye veya tamamen kaldırmaya”
ibaresinden sonra gelmek üzere “Cumhurbaşkanı” ibaresi eklenmiş ve aynı maddede
yer alan “Tarım Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu” ibaresi “ilgili
Bakanlık” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 31 -7/9/1971 tarihli ve 1480 sayılı Afet
Bölgelerinde Çalıştırılacak Personele Yapılacak Ödemeler Hakkında Kanunun;
a) 1 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
b) 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde ve “, İmar ve İskan
Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 32- 20/6/1977 tarihli ve 2090 sayılı
Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yapılacak Yardımlar Hakkında Kanunun 10
uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan “yayımı tarihinden itibaren üç ay
içinde, kanunun” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve “Bakanlar Kurulu”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 33- 29/5/1979 tarihli ve 2238 sayılı
Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanunun 2 nci
maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “tüzükleri,” ibaresi madde metninden
çıkarılmıştır.
MADDE 34- 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı
Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun;
a) 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Sıkıyönetim veya olağanüstü hallerin” ibaresi “Olağanüstü halin” şeklinde
ve “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 10 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay içinde Bakanlar
Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 35- 6/11/1981 tarihli ve 2549 sayılı
Devlet Mezarlığı Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
“Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 36- 20/5/1982 tarihli ve 2674 sayılı
Karasuları Kanununun;
a) 1 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 37- 14/10/1983 tarihli ve 2923 sayılı
Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi ile Türk Vatandaşlarının Farklı Dil ve Lehçelerinin
Öğrenilmesi Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c)
bentlerinde yer alan “Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 38- 24/10/1983 tarihli ve 2933 sayılı
Madalya ve Nişanlar Kanununun;
a) 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendinde yer alan “Bakanlar Kurulunun teklifi,” ibaresi madde metninden
çıkarılmış ve “Cumhurbaşkanının” ibaresinden sonra gelmek üzere “kararı ve”
ibaresi eklenmiş; (b) bendinde yer alan “ilgili bakanın teklifi, Bakanlar
Kurulunun onayı ve” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve “Cumhurbaşkanının”
ibaresinden sonra gelmek üzere “kararı ve” ibaresi eklenmiş; (c) bendinde yer
alan “ilgili bakanın teklifi, Bakanlar Kurulunun onayı ve” ibaresi madde
metninden çıkarılmış ve “Cumhurbaşkanının” ibaresinden sonra gelmek üzere
“kararı ve” ibaresi eklenmiş; (d) bendinde yer alan “Türk Silahlı Kuvvetleri
Komutanının inhası üzerine, Milli Savunma Bakanı ve Başbakanın imzalayacağı ve
Cumhurbaşkanının onaylayacağı kararnameye” ibaresi “Cumhurbaşkanı kararına”
şeklinde değiştirilmiştir.
b) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendinde yer alan “Bakanlar Kurulu kararı,” ibaresi madde metninden çıkarılmış
ve “Cumhurbaşkanının” ibaresinden sonra gelmek üzere “kararı ve” ibaresi eklenmiş;
(b) bendinde yer alan “Bakanlar Kurulu kararı ve” ibaresi madde metninden
çıkarılmış ve “Cumhurbaşkanının” ibaresinden sonra gelmek üzere “kararı ve”
ibaresi eklenmiş ve (c) bendinde yer alan “Dışişleri Bakanlığı ile Atatürk
Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulunun görüşleri alınarak ilgili bakanın
teklifi, Başbakanın onayı ve” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve
“Cumhurbaşkanının” ibaresinden sonra gelmek üzere “kararı ve” ibaresi
eklenmiştir.
c) 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Başbakanlık Personel Genel Müdürlüğünce” ibaresi “Cumhurbaşkanlığınca”
şeklinde değiştirilmiş ve “bu genel müdürlükçe” ibaresi madde metninden
çıkarılmıştır.
ç) 8 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Başbakanlık Personel Genel Müdürlüğünce” ibaresi “Cumhurbaşkanlığınca”
şeklinde değiştirilmiştir.
d) 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Başbakanlıkça” ibaresi “Cumhurbaşkanlığınca” şeklinde değiştirilmiştir.
e) 10 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Başbakanlık” ibaresi “Cumhurbaşkanlığı” şeklinde değiştirilmiştir.
f) 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Kanunun yayımlanmasından itibaren bir yıl içinde Bakanlar Kurulunca”
ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 39- 22/11/1984 tarihli ve 3083 sayılı
Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanununun;
a) 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibareleri “Cumhurbaşkanınca” şeklinde
değiştirilmiştir.
b) 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (k) ve
(l) bentlerinde yer alan “Bakanlar Kurulunca” ibareleri “Cumhurbaşkanınca”
şeklinde değiştirilmiştir.
c) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının
birinci cümlesinde yer alan “ilgili Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” ve ikinci cümlesinde yer alan “Bakanlar Kurulunun”
ibaresi “Cumhurbaşkanının” şeklinde değiştirilmiştir.
ç) 5 inci maddesinin üçüncü ve dördüncü
fıkralarında yer alan “Bakanlar Kurulunca” ibareleri “Cumhurbaşkanınca”
şeklinde değiştirilmiştir.
d) 7 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
“kendilerine özel kanunlarla” ibaresinden sonra gelmek üzere “ya da
Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle” ibaresi eklenmiştir.
e) 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” ve üçüncü fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
f) 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
g) 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
ğ) 18 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
h) 25 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde Bakanlar Kurulu”
ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 40- 26/3/1987 tarihli ve 3335 sayılı
Uluslararası Nitelikteki Teşekküllerin Kurulması Hakkında Kanunun;
a) 1 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının
teklifi üzerine, Bakanlar Kurulunun” ibaresi “Cumhurbaşkanının” ve dördüncü
fıkrasında yer alan “Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Bakanlar
Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
b) 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının
teklifi üzerine, Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 41- 28/5/1988 tarihli ve 3465 sayılı
Karayolları Genel Müdürlüğü Dışındaki Kuruluşların Erişme Kontrollü Karayolu
(Otoyol) Yapımı, Bakımı ve İşletilmesi ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanunun
11 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Bakanlıkça hazırlanıp Bakanlar
Kurulu kararı ile” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 42- 11/1/1989 tarihli ve 3516 sayılı
Ölçüler ve Ayar Kanununun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Bakanlar
Kurulu, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının teklifi üzerine” ibaresi
“Cumhurbaşkanı,” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 43- 15/6/1989 tarihli ve 3580 sayılı
Öğretmen ve Eğitim Uzmanı Yetiştiren Yükseköğretim Kurumlarında Parasız Yatılı
veya Burslu Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin
Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Milli Eğitim
Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca”
şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 44- 8/5/1991 tarihli ve 3717 sayılı Adli
Personel ile Devlet Davalarını Takip Edenlere Yol Gideri ve Tazminat Verilmesi
ile 492 Sayılı Harçlar Kanununun Bir Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması
Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “askerî
mahkemelerdeki subay üyelere,” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
MADDE 45- 25/6/1992 tarihli ve 3824 sayılı
Kanunun 17 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 46- 23/7/1995 tarihli ve 4122 sayılı
Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanununun 4 üncü maddesinin
birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “Başbakanlık” ibaresi
“Cumhurbaşkanlığı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 47- 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı
Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12 nci maddesinin dördüncü fıkrasının (a)
ve (b) bentlerinde yer alan “Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı”
şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 48- 27/1/2000 tarihli ve 4505 sayılı
Sosyal Güvenlikle İlgili Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Temsil
Tazminatı Ödenmesi Hakkında Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendinde yer alan “Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı” şeklinde, (c)
bendinde yer alan “Teşkilat veya özel kanunlarında” ibaresi “Kanunlarda”
şeklinde ve “Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 49- 12/4/2001 tarihli ve 4645 sayılı
Emniyet Genel Müdürlüğüne Ait Araç, Gereç, Mal ve Malzemenin Satış, Hibe, Hek
ve Hurda Durum ve İşlemleri ile Hizmet Satışına Dair Kanunun 4 üncü maddesinin
dördüncü fıkrasında yer alan “Kanunun yayımı tarihinden itibaren altı ay içinde
İçişleri Bakanlığınca teklif edilerek Bakanlar Kurulunca” ibaresi “ilgili
Bakanlıkça” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 50- 20/6/2001 tarihli ve 4684 sayılı
Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun
geçici 3 üncü maddesinde yer alan “Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı”
şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 51- 26/6/2001 tarihli ve 4691 sayılı
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun;
a) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (z)
bendinde yer alan “Bakanlar Kurulunun” ibaresi “Cumhurbaşkanının” şeklinde,
b) 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu, Değerlendirme Kurulunun uygun görüşü ve Bakanlığın
teklifiyle” ibaresi “Cumhurbaşkanı,” şeklinde,
c) 5 inci maddesinin dokuzuncu fıkrasında yer
alan “ Bakanlar Kurulunun” ibareleri “Cumhurbaşkanının” şeklinde,
ç) Geçici 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında
yer alan “ Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde, üçüncü fıkrasında
yer alan “Bakanlar Kurulunca” ibareleri “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
d) Geçici 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında
yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
e) Geçici 5 inci maddesinin birinci fıkrasında
yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 52- 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı
Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunun;
a) 5 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b)
bendinde yer alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 53- 3/1/2002 tarihli ve 4733 sayılı
Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair Kanunun 6 ncı
maddesinin yedinci fıkrasında yer alan “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının
önerisi üzerine Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 54- 8/1/2002 tarihli ve 4736 sayılı Kamu
Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1 inci maddesinin altıncı
fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 55- 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara
Avcılığı Kanununun;
a) 4 üncü maddesinin sekizinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
b) 20 nci maddesinin yedinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 56- 10/7/2003 tarihli ve 4925 sayılı
Karayolu Taşıma Kanununun;
a) 2 nci maddesinin dördüncü fıkrasında yer
alan “sıkıyönetim,” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
b) 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer
alan “Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı”
şeklinde değiştirilmiştir.
c) 33 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 57- 30/7/2003 tarihli ve 4962 sayılı
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması
Hakkında Kanunun 20 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Maliye
Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca”
şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 58- 14/7/2004 tarihli ve 5225 sayılı
Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanununun 5 inci maddesinin ikinci
fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 59- 3/3/2005 tarihli ve 5312 sayılı
Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil
Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanunun 9 uncu
maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni
Tüzüğü” ibaresi “Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulan yönetmelik” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 60- 25/5/2005 tarihli ve 5352 sayılı
Adlî Sicil Kanununun;
a) 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “hâkim, askerî hâkim, Cumhuriyet Başsavcılığı veya askerî savcılık”
ibaresi “hâkim veya Cumhuriyet Başsavcılığı” şeklinde,
b) 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendinde yer alan “hâkim, askerî hâkim, Cumhuriyet Başsavcılığı ve askerî
savcılık” ibaresi “hâkim ve Cumhuriyet Başsavcılığı” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 61- 29/6/2006 tarihli ve 5531 sayılı
Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri
Mühendisliği Hakkında Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan
“çeşitli kanunlarla” ibaresi “çeşitli kanun ve Cumhurbaşkanlığı
kararnameleriyle” ve beşinci fıkrasında yer alan “Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren altı ay içerisinde Bakanlar Kurulunca çıkarılacak tüzükle”
ibaresi “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikle” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 62- 11/4/2007 tarihli ve 5624 sayılı Kan
ve Kan Ürünleri Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde yer
alan “sıkıyönetim,” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
MADDE 63- 28/2/2008 tarihli ve 5746 sayılı
Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında
Kanunun;
a) 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (j)
bendinde yer alan “Bakanlar Kurulunun” ibaresi “Cumhurbaşkanının” şeklinde,
b) 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulunca” ibareleri “Cumhurbaşkanınca” şeklinde, “Bakanlar
Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde, ikinci fıkrasında yer alan “Bakanlar
Kurulunca” ibareleri “Cumhurbaşkanınca” şeklinde, beşinci ve dokuzuncu
fıkralarında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibareleri “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
c) 4 üncü maddesinin altıncı fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 64- 7/5/2009 tarihli ve 5898 sayılı
Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunmasına Dair Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan “ilgili Devlet bakanlıkları
ile İçişleri, Millî Eğitim, Çalışma ve Sosyal Güvenlik ve Sanayi ve Ticaret
bakanlıklarının görüşleri alınarak, Sağlık Bakanlığınca” ibaresi
“Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 65- 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı
Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun;
a) 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç)
bendinde yer alan “Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu” ibaresi
“Cumhurbaşkanı” şeklinde,
b) 5 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde,
c) 16 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı”
şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 66- 31/3/2011 tarihli ve 6222 sayılı
Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunun 24 üncü maddesinin
birinci fıkrasında yer alan “, ilgili bakanlık ve kuruluşların görüşleri
alınarak Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanın teklifi
üzerine Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 67- 9/5/2012 tarihli ve 6305 sayılı Afet
Sigortaları Kanununun;
a) 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (g)
bendinde yer alan “ve bu Kanuna” ibaresi “, Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle
ve bunlara” şeklinde,
b) 7 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
“Bakanın teklifi ile Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde,
c) 8 inci maddesinin birinci fıkrasında yer
alan “Bakanın teklifi ile Bakanlar Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca”
şeklinde,
değiştirilmiştir.
MADDE 68- 24/4/2013 tarihli ve 6461 sayılı
Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanunun 8 inci
maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulu” ibaresi
"Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 69- 24/5/2013 tarihli ve 6487 sayılı
Bazı Kanunlar ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanunun 33 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “Bakanlar
Kurulunca” ibaresi “Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 70- 23/4/2016 tarihli ve 6706 sayılı
Cezaî Konularda Uluslararası Adlî İş Birliği Kanununun 19 uncu maddesinin
birinci fıkrasında yer alan “Başbakanın” ibaresi “Cumhurbaşkanının” şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 71- 18/6/2017 tarihli ve 7034 sayılı
Türk-Japon Bilim ve Teknoloji Üniversitesinin Kuruluşu Hakkında Kanunun 5 inci
maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan “Bakanlar Kurulunca” ibaresi
“Cumhurbaşkanınca” şeklinde değiştirilmiştir.
Yürütme maddeleri
MADDE 72- (1) Yürürlükte bulunan kanun ve
kanun hükmünde kararnameler ile 10/5/2018 tarihli ve 7142 sayılı Kanuna
dayanılarak yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerin yürütme
maddelerinde Bakanlar Kurulu ve bakanlara yapılmış olan atıflar Cumhurbaşkanına
yapılmış sayılır.
Tüzükler, Bakanlar Kurulu kararları ve
yönetmelikleri
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu Kanun Hükmünde
Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, bu Kanun Hükmünde Kararname ile
değişiklik yapılan kanunların ilgili maddeleri gereğince yürürlüğe konulmuş
olan tüzükler, nizamnameler, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu tarafından
çıkarılan yönetmelikler ile diğer işlemler yürürlükten kaldırılmadıkça
geçerliliğini sürdürür.
Başbakanlık Uzman Yardımcıları
GEÇİCİ MADDE 2- (1) Başbakanlık merkez
teşkilatında Uzman Yardımcısı kadrolarında görev yapan ve iki yıllık süre
sonunda hazırladıkları uzmanlık tezi kabul edilenler, en az üç yıl çalışma
şartı aranmaksızın yeterlilik sınavına girmeye hak kazanırlar.
MADDE 73- Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin;
a) Geçici 2 nci maddesi yayımı tarihinde,
b) Diğer maddeleri, 24/6/2018 tarihinde
birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri
sonucunda Cumhurbaşkanının andiçerek göreve başladığı tarihte,
yürürlüğe girer.
MADDE 74- Bu Kanun Hükmünde Kararname
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.”
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü
ARSLAN, Burhan ÜSTÜN, Engin YILDIRIM, Serdar ÖZGÜLDÜR, Serruh KALELİ, Osman
Alifeyyaz PAKSÜT, Recep KÖMÜRCÜ, Hicabi DURSUN, Celal Mümtaz AKINCI, Muammer
TOPAL, M. Emin KUZ, Hasan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Rıdvan GÜLEÇ, Recai
AKYEL ve Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in katılımlarıyla 25/9/2018 tarihinde yapılan ilk
inceleme toplantısında dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının
incelenmesine, yürürlüğü durdurma talebinin esas inceleme aşamasında karara
bağlanmasına OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ESASIN İNCELENMESİ
2. Dava dilekçesi ve ekleri, Raportör Fatma KARAMAN ODABAŞI tarafından
hazırlanan işin esasına ilişkin rapor, dava konusu KHK kuralları, dayanılan
Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A. KHK’ların Yargısal
Denetimi ile 6771 Sayılı Kanun’la
Yapılan Anayasa Değişikliğinin Yargısal Denetime
Etkileri Hakkında Genel Açıklama
3. Türkiye Büyük Millet Meclisinin (TBMM) daha önceki
hükûmet sisteminde yer alan Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi
verebileceğini hükme bağlayan ve KHK’ların hukuksal rejimini düzenleyen
Anayasa’nın 91. maddesi 21/1/2017 tarihli ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti
Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 9/7/2018 tarihinde yürürlüğe
giren 16. maddesiyle yürürlükten kaldırılmış, böylece KHK çıkarılabilme
imkânına anayasal olarak son verilmiştir.
4. Buna karşılık 6771 sayılı Kanun’la Anayasa’ya eklenen
geçici 21. maddenin (F) fıkrasının birinci cümlesinde “Bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihte yürürlükte bulunan kanun hükmünde kararnameler, tüzükler,
Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelikler ile diğer
düzenleyici işlemler yürürlükten kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürür” denilmek
suretiyle Anayasa’nın 91. maddesinin yürürlükten kaldırılma tarihine kadar
çıkarılmış ve yürürlükte bulunan KHK’ların geçerliliklerini sürdürmeye devam
edeceği hükme bağlanmıştır.
5. Anılan fıkranın ikinci cümlesinde ise “Yürürlükte
bulunan kanun hükmünde kararnameler hakkında 152 nci ve 153 üncü maddelerin
uygulanmasına devam olunur” hükmüne yer verilmiştir. Söz konusu cümlede Anayasa’nın,
KHK’ların iptal davası yoluyla Anayasa’ya aykırılığının ileri sürülebilmesine
ilişkin 150. ve 151. maddelerine açıkça yer verilmemiş ise de anılan hükmü
yorumlayan Anayasa Mahkemesi iptal davası yönünden de olağan KHK’lara ilişkin
yargısal denetim yetkisinin devam ettiğini kabul etmiştir (AYM, E.2018/114,
K.2018/91, 25/9/2018, §§ 8, 9).
6. Anayasa’nın 148. maddesinin birinci
fıkrasının 6771 sayılı Kanun’la değiştirilmeden önceki hâlinde, Anayasa
Mahkemesinin KHK’ların Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu
denetleyeceği hükme bağlanmış ve 2017 yılında yapılan söz konusu Anayasa
değişikliği ile KHK rejimine son verilmeden önce Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın
mülga 91. maddesini ölçü norm olarak esas alarak bu madde uyarınca KHK’ları
yetki kanununa dayanıp dayanmadığı, yetki kanununun kapsamında olup olmadığı ve
yasak alan içinde kalıp kalmadığı hususlarında denetime tabi tutmuştur.
Anayasa’nın geçici 21. maddesinin (F) bendinin ikinci cümlesinde KHK’larla
ilgili denetim yetkisinin devamı öngörülmekle birlikte söz konusu denetimde
mülga normların ölçü norm olarak dikkate alınıp alınamayacağı hususunda bir
hükme yer verilmemiştir.
7. Bu bağlamda mülga normların niteliklerini dikkate alan Anayasa Mahkemesi
mevcut KHK’ların Anayasa’ya uygunluk denetiminde Anayasa’nın mülga 91.
maddesinin ölçü norm olarak dikkate alınmaya devam edilmesi gerektiğine karar
vermiştir. Kararda içerik bakımından Anayasa’ya uygunluk denetiminde
Anayasa’nın üstünlüğü ve bağlayıcılığı ilkesi gereğince kural olarak denetimin
yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan normların ölçü norm olarak dikkate
alınacağı, ancak anayasa yargısı denetimine tabi bir norm, oluşturulduğu
süreçte geçerli olan yetki kuralları esas alınarak vücut bulduğundan bu
unsura ilişkin denetimin -yürürlükten kalkmış olsa dahi- o tarihteki kurallar
esas alınarak yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Geçerliliğini sürdüren ve
yetki unsuru bakımından da anayasal denetime tabi olan KHK’ların çıkarılması
sırasındaki anayasal yetkinin kaynağını, ilga edilmiş olsa da Anayasa’nın 91.
maddesinin teşkil ettiği, bu itibarla KHK çıkarma yetkisinin Anayasa’ya uygun
olarak kullanılıp kullanılmadığı yönünden yapılacak denetimin ancak söz konusu
anayasal yetkinin tanımlandığı, konu yönünden kapsam ve sınırlarının çizildiği
normun ölçü alınması suretiyle gerçekleştirilecek bir inceleme ile mümkün
olabileceği belirtilmiştir (AYM, E.2018/122,
K.2020/14, 19/2/2020, §§ 11, 12).
8. Anayasa’nın mülga 91. maddesinde düzenlenen KHK’lar
işlevsel yönden yasama işlemi niteliğinde olduğundan bu kuralların yargısal
denetimlerinin yapılması görev ve yetkisi Anayasa Mahkemesine verilmiştir.
Anılan maddede KHK’ların Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunun
denetlenmesinden söz edilmekte olup Anayasa’ya uygunluk denetiminin içine
KHK’nın yetki kanunu kapsamında olup olmadığının denetimi de girmektedir. Çünkü
Anayasa’nın mülga 91. maddesinde Bakanlar Kuruluna ancak yetki kanununda
belirtilen sınırlar içinde KHK çıkarma yetkisinin verilmesi öngörülmüştür. Söz
konusu yetkinin dışına çıkılması, KHK’yı Anayasa’ya aykırı duruma getirir. Dolayısıyla yargısal denetimde KHK’nın
yetki kanunu kapsamında olup olmadığı sorununun da çözümlenmesi gerekir.
9. Dayanaklarını doğrudan doğruya Anayasa’dan alan
olağanüstü hâl KHK’larından farklı olarak olağan dönemlerdeki KHK’ların bir
yetki kanununa dayanması zorunludur. Bu nedenle KHK’lar ile dayandıkları yetki
kanunu arasında çok sıkı bir bağ vardır. KHK’nın yetki kanunu ile olan bağı,
KHK’yı aynen ya da değiştirerek kabul eden kanun ile kesilir. KHK’nın
Anayasa’ya uygun bir yetki kanununa dayanması, Anayasa’ya uygunluğunun ön
koşuludur. Bir yetki kanununa dayanmadan çıkarılan veya dayandığı yetki kanunu
iptal edilen KHK’ların içeriği Anayasa’ya aykırılık oluşturmasa bile bunların
Anayasa’ya uygunluğundan söz edilemez.
10. KHK’ların Anayasa’ya uygunluk denetimi, kanunların
denetiminden farklıdır. Anayasa’nın 11. maddesinde “Kanunlar Anayasaya
aykırı olamaz” denilmektedir. Bu nedenle kanunların denetiminde, onların
yalnızca Anayasa kurallarına uygun olup olmadığı tespit edilir. KHK’lar ise
konu, amaç, kapsam ve ilkeleri yönünden hem dayandıkları yetki kanununa hem de
Anayasa’ya uygun olmak zorundadır.
11. Anayasa’nın mülga 91. maddesinde kimi konuların
KHK’larla düzenlenmesi yasaklanmıştır. Anılan maddenin birinci fıkrasında “...sıkıyönetim
ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasanın ikinci kısmının birinci ve
ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile
dördüncü bölümde yer alan siyasî haklar ve ödevler kanun hükmünde
kararnamelerle düzenlenemez” denilmiştir. Bu kural uyarınca TBMM, Bakanlar
Kuruluna ancak KHK ile düzenlenmesi yasaklanmış alana girmeyen konularda KHK
çıkarma yetkisi verebilir.
12. Anayasa’nın herhangi bir maddesinde kanunla
düzenleneceği öngörülen bir konunun Anayasa’nın mülga 91. maddesinin birinci
fıkrasının açıkça yasakladığı hükümler ile ilgili olmadıkça ya da Anayasa’nın
mülga 163. maddesinde olduğu gibi KHK çıkarılamayacağı açıkça belirtilmedikçe
KHK ile düzenlenmesi Anayasa’ya aykırılık oluşturmaz.
13. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 43. maddesinin (3) numaralı
fıkrasında “Mahkemenin, kanunların, Cumhurbaşkanlığı
kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya
aykırılığı hususunda ileri sürülen gerekçelere dayanma zorunluluğu yoktur.
Mahkeme, taleple bağlı kalmak şartıyla başka gerekçeyle de Anayasaya aykırılık
kararı verebilir.” denilmiştir. Buna
göre Mahkeme iptal ve itiraz davalarında yapacağı incelemede taleple bağlı
bulunmaktadır. Dava dilekçesinde KHK’nın
tümü yönünden geçerli olabilecek bazı gerekçelere dayanılarak 698 sayılı
KHK’nın tümünün iptali talep edilmiştir. Bunun dışında KHK kurallarının her
birinin ayrı ayrı Anayasa’ya aykırılığını ileri süren bir talebe yer
verilmemiştir. Buna göre KHK tümü yönünden
incelenmiş; KHK’da düzenlenen her bir kurala ilişkin ayrıca bir inceleme
yapılmamıştır. Dolayısıyla KHK’nın tümü
yönünden aşağıda ulaşılacak sonucun her bir KHK kuralı yönünden yapılacak
inceleme neticesi verilecek kararın sonuçlarını doğurmayacağının vurgulanması
gerekir.
B. KHK’nın Tümünün İncelenmesi
1. İptal Talebinin Gerekçesi
14. Dava dilekçesinde özetle; yasama yetkisinin genel ve
asli bir yetki olduğu, TBMM’ye ait olup devredilemeyeceği, KHK çıkarma
yetkisinin ise kendine özgü ve istisnai bir yetki olduğu ve yasama yetkisinin
devri anlamına gelecek şekilde genelleştirilemeyeceği, KHK çıkarma yetkisinin
ancak ivedilik gerektiren belli konularda TBMM’nin hızlı hareket edemeyeceği
durumlarda zorunlu düzenlemeler için kullanılması gerektiği, Anayasa’nın mülga
91. maddesinin birinci fıkrasında sıkıyönetim ve olağanüstü hâller saklı kalmak
üzere Anayasa’nın İkinci Kısmının Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel
haklar, kişi hakları ve ödevleri ile Dördüncü Bölümde yer alan siyasi haklar ve
ödevlerin KHK ile düzenlenemeyeceğinin belirtildiği, Anayasa’nın 163.
maddesinde ise Bakanlar Kuruluna KHK ile bütçede değişiklik yapmak yetkisi
verilemeyeceğinin ifade edildiği ancak bu açık istisnalar dışında Anayasa’da
kanunla düzenleneceği belirtilen diğer konularda da KHK ile düzenleme
yapılamayacağı, ülkenin siyasal rejimini köklü şekilde değiştiren Anayasa değişikliğine
uyum sağlanması amacıyla yapılacak yasal düzenlemelerin Anayasa’nın geçici 21.
maddesinin (B) fıkrası uyarınca münhasıran TBMM tarafından yapılması gerektiği,
bu konuda KHK ile düzenleme yapılamayacağı gibi geçici 21. maddenin (B)
fıkrasında belirtilen süre içinde TBMM tarafından gerekli düzenlemelerin
yapılmamasının ihmal yoluyla Anayasa’ya aykırılık oluşturduğu ancak bu durumun
Anayasa ile TBMM’ye verilen uyum kanunlarını çıkarma yetkisini ortadan
kaldırmadığı, özellikle TBMM tarafından kanunla düzenleme yapılmasını öngören
geçici 21. maddenin (B) fıkrasındaki özel düzenlemeye rağmen Anayasa’nın mülga
91. maddesindeki genel düzenleme uyarınca KHK ile düzenleme yapılmasının yasama
yetkisinin yürütme organına devri anlamına geleceği, ülkenin hükûmet sistemini
ve siyasal rejimini değiştiren ve böylece kamusal yetkinin dağılımını ve
denetimini yeniden düzenleyen uyum kanunlarının ulusal iradenin temsilcisi olan
TBMM’de toplumun tüm kesimlerinin ve siyasi partilerin katılımı ve
tartışmasıyla çıkarılmasının demokratik devlet ilkesinin gereği olduğu belirtilerek 698 sayılı KHK’nın tümünün Anayasa’nın Başlangıç
kısmı ile 2., 6., 7., 87., mülga 91. ve geçici 21. maddelerine aykırı olduğu
ileri sürülmüştür.
2. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
15. Dava konusu KHK 10/5/2018 tarihli ve 7142 sayılı 6771 Sayılı Kanunla Türkiye
Cumhuriyeti Anayasasında Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla
Çeşitli Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Konusunda
Yetki Kanunu’na dayanılarak çıkarılmıştır.
16. Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen
hukuk devleti eylem ve işlemleri hukuka uygun, insan haklarına saygılı, bu hak
ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adil bir hukuk düzeni kurup
bunu geliştirerek sürdüren, hukuki güvenliği
sağlayan, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan
kaçınan, hukuk kurallarıyla kendini bağlı sayan ve yargı denetimine açık olan
devlettir.
17. Kuvvetler ayrılığı ilkesi genellikle
hukuk devleti ilkesi ile ilişkilendirilmektedir. Anayasa’nın Başlangıç kısmının
dördüncü paragrafında kuvvetler ayrılığının “…Devlet organları arasında
üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, belli Devlet yetki ve görevlerinin
kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı medenî bir işbölümü ve işbirliği
olduğu…” ifade edilmiştir.
18. Anayasa’nın 6. maddesinde “Hiçbir kimse veya organ
kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz” denilmiş; 7.
maddede “Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet
Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.” hükmüne yer verilmiştir. Anayasa’nın
87. maddesinde kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; yine anılan maddenin
6771 sayılı Kanun’la değiştirilmeden önceki hâlinde Bakanlar Kuruluna belli
konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek TBMM’nin görev ve
yetkileri arasında sayılmış; mülga 91. maddesinde ise KHK’ların hukuksal rejimi
belirlenmiştir.
19. Anayasa’nın anılan hükümlerinin
birlikte değerlendirilmesinden yasama yetkisinin genel ve asli bir yetki
olması, TBMM’ye ait bulunması ve devredilememesi karşısında KHK çıkarma yetkisi
istisnai bir yetki olarak kabul edilebilir. Ancak Anayasa’da öngörülen koşullar
ve sınırlar içinde kalmak kaydıyla KHK çıkarılması hususunda Bakanlar Kuruluna
yetki verilmesi yasama yetkisinin devri olarak nitelendirilemeyeceği gibi
Anayasa’nın Başlangıç kısmında belirtildiği şekilde kuvvetler ayrılığı ilkesine
de aykırılık oluşturmaz.
20. Yukarıda ifade edildiği ve Anayasa Mahkemesinin
önceki tarihli kararlarında da belirtildiği üzere Anayasa’nın herhangi bir
maddesindeki kanunla düzenlenme şartı kural olarak o konuda KHK çıkarılmasına
engel teşkil etmemektedir. Başka bir ifadeyle, KHK’larla
düzenlenemeyeceği açıkça belirtilen yasak alanlar dışında kalmak kaydıyla
kanunla düzenleneceği belirtilen konularda KHK çıkarılmasına engel bir durum
bulunmamaktadır (AYM,
E.1989/4, K.1989/23, 16/5/1989; E.2011/60, K.2011/147, 27/10/2011).
21. Anayasa’ya 6771 sayılı Kanun’un 17.
maddesiyle eklenen geçici 21. maddenin (B) fıkrasında “Bu Kanunun yayımı
tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu
Kanunla yapılan değişikliklerin gerektirdiği Meclis İçtüzüğü değişikliği ile
diğer kanuni düzenlemeleri yapar. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği
belirtilen değişiklikler ise Cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden
itibaren en geç altı ay içinde Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenir.”
kuralına yer verilmiştir.
22. Kural anılan hususlarda KHK
çıkarılmasını yasaklayan bir düzenleme içermemektedir. Öte yandan 6771 sayılı Kanun
ile Anayasa’nın bazı maddelerinde değişiklik yapılmak suretiyle yeni bir
hükûmet sistemine geçilmiştir. Bu kapsamda Bakanlar Kurulu kaldırılarak yürütme
yetkisi ve görevi tek başına Cumhurbaşkanına verilmiş; Cumhurbaşkanının görev
ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir. 6771 sayılı Kanun’la yapılan
değişikliklerin gerektirdiği kanuni düzenlemeler genel itibarıyla yeni hükûmet
sistemine geçilmesiyle ilgili olup anılan hususlarda Anayasa’da KHK
çıkarılamayacağına ilişkin doğrudan veya dolaylı bir hüküm bulunmamaktadır.
Diğer yandan Anayasa Mahkemesi 698 sayılı KHK’nın dayanağını oluşturan 7142 sayılı Kanun’un iptali talebiyle açılan davada
Anayasa değişikliğinin gerektirdiği kanuni düzenlemeler konusunda KHK çıkarılıp
çıkarılamayacağı hususunu da incelemiş ve bu yönüyle Kanun’un tamamının
Anayasa’ya aykırı olmadığı sonucuna ulaşmıştır (AYM, E.2018/100, K.2018/79, 5/7/2018, §§ 9, 10, 17).
23. Her ne kadar dava dilekçesinde KHK çıkarma yetkisinin ancak ivedilik gerektiren
konularda, TBMM’nin hızlı hareket edemeyeceği durumlarda ve zorunluluk arz eden
hâllerde kullanılması gerektiği ileri sürülmüş ise de Anayasa Mahkemesinin 27/10/2011 tarihli
ve E.2011/60, K.2011/147; 10/1/2013 tarihli ve E.2011/141, K.2013/10 sayılı
kararlarında belirtildiği üzere Anayasa’da, KHK çıkarılabilmesi için acil,
ivedi ve zorunlu bir durumun olması gerektiğine dair herhangi bir düzenleme yer
almamaktadır. Bu itibarla KHK’ların Anayasa’ya uygunluğunun incelenmesinde
Anayasa’da öngörülmeyen yeni şartlar ihdas edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle
yetki kanunu ve buna bağlı olarak KHK çıkarılmasını gerektiren acil, ivedi ve
zorunlu bir durumun olup olmadığının incelenmesi, Anayasa’da öngörülen
çerçevenin dışına taşacak ölçüde bir denetim yapılması anlamına gelebilecektir.
Kaldı ki 7142 sayılı Kanun’un genel gerekçesinde Anayasa’nın geçici 21. maddesinin (A) fıkrası uyarınca 3/11/2019
tarihinde yapılması planlanan 27. Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve
Cumhurbaşkanlığı seçimi tarihinin TBMM Genel Kurulunun 20/4/2018 tarihli
ve 1183 sayılı Kararıyla 24/6/2018 olarak değiştirilmesi sebebiyle Anayasa
değişikliğinin gerektirdiği kanuni düzenlemelerin bir an önce yapılmasının önem
arz ettiği, ivedi olarak yapılması gereken bazı düzenlemelerin KHK çıkarılması
yoluyla gerçekleştirilmesinde zorunluluğun bulunduğu ifade edilmiştir.
24. Açıklanan nedenlerle KHK’nın tümü
Anayasa’nın Başlangıç kısmı ile 2., 6., 7.,
87., mülga 91. ve geçici 21. maddelerine aykırı değildir. İptal talebinin reddi gerekir.
IV. YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI TALEBİ
25. Dava dilekçesinde özetle, dava konusu KHK’nın uygulanması
hâlinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğabileceği belirtilerek
yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmesi talep edilmiştir.
2/7/2018 tarihli ve 698 sayılı 477 Sayılı Kanun ile Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin tümüne yönelik iptal talebi 24/9/2020 tarihli ve E.2018/111,
K.2020/47 sayılı kararla reddedildiğinden Kararname’nin tümüne ilişkin
yürürlüğün durdurulması talebinin REDDİNE 24/9/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE
karar verilmiştir.
V. HÜKÜM
2/7/2018 tarihli ve 698
sayılı 477 Sayılı Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname’nin tümünün Anayasa’ya aykırı olmadığına ve iptal talebinin
REDDİNE 24/9/2020 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkanvekili
Hasan
Tahsin GÖKCAN
|
Başkanvekili
Kadir
ÖZKAYA
|
Üye
Serdar
ÖZGÜLDÜR
|
Üye
Burhan
ÜSTÜN
|
Üye
Engin
YILDIRIM
|
Üye
Hicabi
DURSUN
|
Üye
Celal
Mümtaz AKINCI
|
Üye
Muammer
TOPAL
|
Üye
M.
Emin KUZ
|
Üye
Rıdvan
GÜLEÇ
|
Üye
Recai
AKYEL
|
Üye
Yusuf
Şevki HAKYEMEZ
|
Üye
Yıldız
SEFERİNOĞLU
|
Üye
Selahaddin
MENTEŞ
|
Üye
Basri
BAĞCI
|