“…

a- Yargılamanın Aşamaları

Hatay Cumhuriyet Başsavcılığının 15/10/2018 tarih 2018/5686 esas sayılı iddianamesi ile; olay tarihinde müşteki şüpheli …’in işletmekte olduğu … Kıraathanesi isimli iş yerinde müşteki şüpheli ismi halk arasında … olarak bilinen … arasında hesap konusunda tartışma yaşandığı, çevredekilerin araya girmesi üzerine müşteki şüpheli …’in dışarı çıkarıldığı, bir süre sonra müşteki şüpheli …’ın elinde satırla tekrar geldiği ve müşteki şüpheli …’e vurmak isterken müşteki …’ın engel olmak için araya girmesi üzerine müşteki …’ı elinden yaraladığı, müşteki şüpheli …’in kendini korumak için müşteki şüpheli …’i tutmaya çalıştığı esnada  müşteki şüpheli …’in satırla sağ bacağından yaralandığı, kavgayı ayırmaya çalışan müşteki şüpheli …’in oğlu olan müşteki şüpheli …’ın da satırla omzundan yaraladığı, çıkan arbede esnasında müşteki şüpheli …’in de yaralandığı ve tarafların birbirinden şikayetçi oldukları, müştekinin ve müşteki şüphelilerin alınan adli raporlarına göre basit tıbbi müdahale ile giderilebilir şekilde yaralandıkları, Bu suretle müşteki şüpheliler … ve …’in üzerine atılı basit yaralama, müşteki şüpheli …’in üzerine atılı Silahla Basit Yaralama suçunu işlediğinden bahisle kamu davası açılmıştır.

Mahkememizin 22/03/2019 tarih 2018/717 esas ve 2019/366 karar sayılı ilamı ile dosya kapsamında; sanık …,   … e yönelik kasten yaralama suçundan Mahkememize 5237 sayılı TCK’nın 86/2, 3-e, maddeleri uyarınca kamu davası açılmış ise de; sanığın eylemini silahtan sayılan satır ile gerçekleştirmesi, mağdurun hayati bölgelerinden kafa bölgesinin hedef alınması ve  … elini araya koyması ile … satırla kafa bölgesine isabetin önlendiği ve …’ın elinden yaralanması şeklinde gerçekleştiği iddia olunan eylem değerlendirildiğinde sanık …’ın …’a yönelik eyleminin  kasten adam öldürmeye teşebbüs eylemini düzenleyen TCK  81/1, 35. maddeleri kapsamına girme ihtimalinin bulunduğu, diğer suçlar ile bu suç arasında hukuki ve fiili irtibat bulunması nedeniyle yargılamanın birlikte yürütülmesi gerektiği, bu kapsamda değerlendirme yapma görevinin  ağır ceza mahkemesine ait olduğu anlaşılmakla 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 3 ve devamı maddeleri uyarınca mahkememizin görevsizliğine karar verilmiştir.

Görevsizlik kararına itiraz üzerine Hatay 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 16/04/2019 tarih ve 2019/239 değişik iş kararı ile; “eylem sırasında gerçekleşen bütün yaralanmaların BTM ile giderilebilecek ölçüde kaldığı, sanığın kastının öldürme yönünde olması durumunda söz konusu yaralanmaların daha ciddi boyutta olması gerekeceği, olay esnasında …’ın öldürme kastını ortaya koyan somut bir delilin bulunmadığı hususları bir arada değerlendirildiğinde söz konusu eylemin yargılamasının Asliye Ceza Mahkemelerinin görev alanı içerisinde kaldığı” gerekçesiyle itirazın kabulüne ve mahkememizin 22/03/2019 tarih 2018/717 esas ve 2019/366  sayılı görevsizlik kararının kaldırılmasına karar verilmiştir.

Görev uyuşmazlığının çözülmesi için dosyanın gönderildiği, Adana Bölge Adliye Mahkemesinin 3. Ceza Dairesi’nin 09/05/2019 tarih 2019/2638 esas ve 2019/1205 karar sayılı ilamı ile; incelenen dosya içeriğine göre; Hatay 6. Asliye Ceza Mahkemesinin  22/03/2019 tarih ve 2018/717 esas ve 2019/366 karar sayılı görevsizlik kararına yapılan itirazı inceleyen Hatay 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 16/04/2019 tarih 2019/239 D.İş sayılı kararı ile itirazı kabul ettiği, Hatay adliyesinde  birden fazla Ağır Ceza Mahkemesi bulunduğu, bu nedenle kararın kesin nitelikte olduğu ve olağanüstü kanun yolları denetimi sonucu ortadan kaldırılmadığı sürece gereğinin yapılmasının zorunlu olduğu, bu itibarla ortada çözümü gereken görev uyuşmazlığının bulunmadığı anlaşıldığından, karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiştir.

Sanığın eylemini silahtan sayılan satır ile gerçekleştirmesi, mağdurun hayati bölgelerinden kafa bölgesinin hedef alınması ve  … elini araya koyması ile … satırla kafa bölgesine isabetin önlendiği ve … elinden yaralanması şeklinde gerçekleştiği iddia olunan eylem değerlendirildiğinde sanık …,  … yönelik eyleminin  kasten adam öldürmeye teşebbüs eylemini düzenleyen TCK  81/1, 35. maddeleri kapsamına girme ihtimalinin bulunduğu, bu konuda suça bakmakla görevli Ağır Ceza Mahkemesinde değerlendirme yapılması gerektiği, bu kapsamda Hatay 4. Ağır Ceza Mahkemesinin 16/04/2019 tarih ve 2019/239 değişik iş sayılı kararına karşı kanun yararına bozma yasa yoluna başvurulabilmesi için dosya Adalet Bakanlığına dosya gönderilmiştir. Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün 14/11/2019 tarihli yazısı ile sorunun yargısal yoldan çözülebileceği gerekçesiyle kanun yoluna gidilmediği bildirilmiştir.

Dosya mahkememizin 2019/733 Esas sırasına kaydı yapılarak tensiben Anayasa Mahkemesine iptal başvurusunda bulunulmasına karar verilmiştir.

b- Hukuksal Değerlendirme

Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 12/04/2016 tarih 2016/3169 Esas ve 2016/3764 Karar sayılı ilamı  ile “incelenen dosya içeriğine göre, Batman 2. Asliye Ceza Mahkemesinin görevsizlik kararına yapılan itirazı inceleyen Batman 2. Ağır Ceza Mahkemesinin itirazı yerinde bularak kaldırılmasına karar verdiği, Batman ilinde birden fazla Ağır Ceza Mahkemesi bulunduğu, kararın kesin nitelikte olduğu, bu itibarla ortada çözümü gereken görev uyuşmazlığı bulunmadığı anlaşıldığından, incelenmeyen dosyanın mahalline gönderilmesi için Yargıtay C. Başsavcılığına TEVDİİNE” şeklinde karar verdiği,  Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 08/12/2011 tarih 2011/13773 Esas ve 2011/25129 Karar sayılı ilamı  ile ise  “Bulancak Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verilen görevsizlik kararına yapılan itirazın Giresun Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edilmesi nedeniyle her iki mahkeme arasında zımni görev uyuşmazlığı çıktığı kabul edilmekle” şeklinde karar verilmiştir.

Yukarıda belirtilen kararlardan da anlaşılacağı üzere Yargıtay tarafından asliye ceza mahkemesinin ağır ceza mahkemesine yönelik görevsizlik kararına itiraz halinde dosyanın geldiği yerde tek ağır ceza mahkemesi olup olmamasına göre farklı bir uygulamaya gitmektedir. İtirazın kabulü haline münhasır olarak; itirazı inceleyen yer ağır ceza mahkemesi bulunduğu yerde tek ise zımni olumsuz görev uyuşmazlığının çıktığı, ancak itirazı inceleyen yer ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerde birden fazla ağır ceza mahkemesi var ise olumsuz görev uyuşmazlığının çıkmadığı kabul görmektedir. Bu kapsamda görevsizlik kararının muhattabı olan ve itirazı inceleyen ağır ceza mahkemesi bulunduğu yerde tek ise çıkan olumsuz görev uyuşmazlığı (ortak yüksek yetkili mahkeme tarafından) çözülecek, ancak birden fazla ise görev uyuşmazlığı çözülemeyecek esasa ilişkin karar verilmesine ve kanun yolu incelemesine kadar uyuşmazlığın çözümü ertelenecektir. Kanun yolu incelemesinde suç konusu eylemin ağır ceza mahkemesince değerlendirilmesi uygun bulunduğunda ise bozma kararı verilecektir. 5271 sayılı CMK’nın Görevli Olmayan Hâkim Veya Mahkemenin İşlemleri başlıklı 7. maddesindeki “Yenilenmesi mümkün olmayanlar dışında, görevli olmayan hâkim veya mahkemece yapılan işlemler hükümsüzdür.” şeklindeki hüküm kapsamında sanık savunması, müşteki ve tanık beyanları vs. yargılama işlemleri yenilenecektir. Bu durumun yargılamayı uzatacağı ve Anayasanın 141/4. maddesinde yer alan “Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir” şeklindeki hükmüne ve makul sürede yargılanma hakkına aykırılık teşkil edeceği ortadadır.

5271 sayılı CMK’nın görevsizlik kararı verilmesi gereken hâl ve sonucu başlıklı 5. maddesinde “(1) İddianamenin kabulünden sonra; işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir. (2) Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakımından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.” şeklinde hükme yer verilmiştir. Bu hükümle görevsizlik kararına karşı itiraz yasa yolunun açık olduğu belirtilmiş ancak itiraz mercii açıkça gösterilmemiştir. Bu kapsamda  5271 sayılı CMK’nın itiraz kanun yoluna ilişkin 267 vd. maddelerinde düzenlenen genel kurallar uygulanacaktır.

 İtiraz kanun yoluna ilişkin   5271 sayılı CMK’nın 268/3. fıkrasına göre “İtirazı incelemeye yetkili merciler aşağıda gösterilmiştir: c) Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ... aittir.” şeklinde hükme yer verilmiştir. Adli Yargı içerisinde görevsizlik kararları genel itibariyle Asliye Ceza Mahkemesi ve Ağır Ceza Mahkemeleri arasında ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bu görevsizlik kararları aynı yargı çevresindeki  Asliye Ceza Mahkemesi ve Ağır Ceza Mahkemeleri arasında ortaya çıkmaktadır(İstisnai olarak farklı yargı çevresinde yer olan alt veya üst mahkemeye yönelik görevsizlik ve yetkisizlik kararlarına  rastlanabilmektedir). Bu kapsamda Asliye Ceza Mahkemelerinin görevsizlik kararlarını itirazına da yine görevsizlik kararının muhattabı olan ağır ceza mahkemesi bakmaktadır. İtirazı inceleyen   ağır ceza mahkemesi itirazı reddederse dosya önüne gelecek (veya birden fazla ağır ceza mahkemesi varsa dosyanın önüne gelmesi ihtimali doğacak) kabul ederse asliye ceza mahkemesi dosyaya bakmaya devam edecektir. (Nitekim yukarda belirtilen Yargıtay uygulamasına göre birden fazla ağır ceza mahkemesi varsa görev uyuşmazlığı da çıkmayacaktır).

İtirazı inceleyen   ağır ceza mahkemesinin görevsizlik kararına itirazı reddetmesi halinde dosyanın önüne gelme durumu gözetildiğinde bu durumun ek iş yükü olarak algılanma durumu ortaya çıkabilecektir. Bu durum mahkemenin önüne ek iş gelmemesi için itirazları reddettiği şeklinde bir algıya sebebiyet verebilecektir. En hafif şekliyle tarafları dinleyip yargılama faaliyeti ile yapması gereken değerlendirmeyi itiraz incelemesi ile yapmak yoluna gidebilmesi söz konusu olabilecektir. İster ağır ister hafif şekilde olsun mahkemenin tarafsızlığında şüpheye sebebiyet verebilecek herhangi bir durumun yargılama faaliyetinde yeri yoktur.

Anayasanın Yargı yetkisi başlıklı 9. maddesinde (6771 sayılı Yasanın 1. maddesi ile değişik) “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır” şeklindeki hüküm yargılamanın tarafsızlık ilkesi kapsamında yapılmasını öngörmektedir. İtiraz merciinin kendi aleyhine sonuç doğurması (iş yükü) mümkün konuda itiraz incelemesi yapmasının tarafsızlık ilkesine aykırılık oluşturacaktır.  Bu durumun temel nedeni 5271 sayılı CMK’nın Görevsizlik Kararı Verilmesi Gereken Hâl ve Sonucu başlıklı 5. maddesinde itiraza ilişkin görevsizlik kararlarının yapısına uygun belirleme yapılmamasından kaynaklanmaktadır(Her ne kadar “ve tarafsız” şeklindeki anayasal düzenleme  5271 sayılı CMK’nın 5. maddesinden sonra yürürlüğe girmişse de mahkemelerin tarafsız olması Anayasanın özünde de bulunmaktadır). Görevsizlik kararının yapısına ve  tarafsızlık ilkesine  uygun  düzenlemeler içermeyen 5271 sayılı CMK’nın 5. maddesinde  2. fıkrasındaki “Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakımından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.” hükmü ile   5271 sayılı CMK’nın 268/3. fıkrasının  (c) bendindeki  “Asliye Ceza Mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine” hükmünün(görevsizlik kararları yönünden)  Anayasanın Yargı yetkisi başlıklı 9. maddesine aykırılık teşkil edeceği ortadadır.

 Sonuç olarak 5271 sayılı CMK’nın 5. maddesinde  2. fıkrasındaki “Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakımından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.” hükmü ile   5271 sayılı CMK’nın 268/3. fıkrasının  (c) bendindeki  “Asliye Ceza Mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine” hükmünün(görevsizlik kararları yönünden)  Anayasanın 9 ve 141/4. maddelerine aykırı olduğu değerlendirilerek iptal başvurusu yapmak gerekmiştir.

SONUÇ : Yukarıda arz edilen gerekçeler ve inceleme sırasında res’en nazara alınacak diğer nedenler nazara alınarak, Mahkememizin 2019/733 esas sayılı dava dosyasında uygulanma ihtimali bulunan ancak 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası hükümlerine açıkça aykırı hükümler içeren  5271 sayılı CMK’nın 5. maddesinde  2. fıkrası ile 5271 sayılı CMK’nın 268/3. fıkrasının  (c) bendindeki  “Asliye Ceza Mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine” hükmünün (görevsizlik kararları yönünden) İPTALİNE KARAR VERİLMESİ talep olunur.”