"...

“I. Giriş;

 Anonim şirket genel kurul toplantısına kendisine çağrı yapılmaması nedeniyle katılamayan pay sahibi, yokluğunda alınan kararların iptalini anılan maddeye göre ancak bu hususun karara etkili olduğunu ispatlarsa isteyebilir. Yargıtay içtihatlarına göre oluşan bu görüş yukarıda açıklandığı üzere tasarıda yer almamış ancak TBMM komisyon çalışmasında eklenmiştir.

 Anılan madde hükmüne göre sırf çağrının usûlsüz olduğu gerekçesine dayalı bir iptal davasında pay sahibinin sahip olduğu oy oranının genel kurul kararının alınmasında etkili olup olmadığı araştırılarak alınan karardaki karar alma yeter sayısına etkisi varsa ve alınan kararın 447. maddesindeki iptal koşulları oluştu ise dava kabul edilecek ve genel kurul kararı iptal edilecek; davacının pay oranının alınan karardaki yeter sayıya etkisi yok ise dava red edilecektir.

 İptali istenen kanun hükmü ve Yargıtay kararları (6102 sayılı yasadan öncesi ve sonrası) pay sahibinin, genel kurula katılma, genel kurulda görüşülen maddeler hakkında görüş açıklama ve öneride bulunma, oy hakkı sahiplerini varsa belgeler sunarak bilgilendirmek suretiyle onların görüş ve oylarını etkileme ile oy hakkı gibi vazgeçilemez haklarını etki kuralına bağlı kılmak suretiyle pay sahipliğini önemli ölçüde etkisiz hale getirmektedir.

 II. Yargıtay Uygulaması;

 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 16/05/2019 gün ve 2017/4647 Esas 2019/3855 Karar sayılı kararında; "... Somut olayda davacı ortağın temsilcilerinin vekaletteki eksiklikler gerekçe gösterilerek haksız olarak toplantıya alınmaması davacıya iptal davası açma hakkı verir, bu nedenle Bölge Adliye Mahkemesinin davada butlan halinin bulunmadığı, iptal edilebilirliğin söz konusu olduğu yönündeki kabulü yerindedir. Ancak, davacıların ortaklık hakkından doğan genel kurula katılma ve oy kullanma haklarının engellendiği, davacıların genel kurulda alınacak kararlar üzerinde etki etme imkanlarının haksız olarak ortadan kaldırıldığı, alınan bu kararların dürüstlük kuralına aykırı olduğunun ve iptali gerektiğinin kabulünün gerektiği, yani, bu durumda kararların içeriklerinin ayrıca incelenip tartışılmasına, kanuna, ana sözleşmeye veya dürüstlük kuralına aykırılığını araştırmaya gerek olmadığı yönünde gerekçeye yer verilmişse de tek başına bu aykırılık genel kurul toplantısının iptali sonucunu doğurmayacak olup, mahkemece 6102 sayılı TTK'nın 446/1-b ve 445. maddesinde yer alan koşulların gerçekleşip gerçekleşmediği irdelenerek genel kurulda alınan her bir karar yönünden inceleme yapılması sonucuna göre bir karar vermesi gerekirken yanılgılı değerlendirmeye dayalı, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmamış ..." gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararını bozmuştur.

 Yine 20/01/2025 gün ve 2024/1911 Esas 2025/270 Karar sayılı ilamında da görüşünü koruyarak;

 "... Dava, limited şirket genel kurulu kararlarının iptali talebine ilişkindir. İlk Derece Mahkemesince, yukarıda belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne ve tüm kararların iptaline; Bölge Adliye Mahkemesince de istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

 Davacı, vermiş olduğu vekaletnamenin geçersiz olduğu gerekçesiyle vekilinin genel kurul toplantısına katılmasının engellendiğini ileri sürmüştür. Vekâletnamenin mahkemece geçerli kabul edilmesiyle birlikte, limited şirketlere uygulanan 6102 sayılı TTK'nın 446/1-b hükmü uyarınca, genel kurula katılmasına ve oy kullanmasına haksız bir şekilde izin verilmediği ve yukarıda sayılan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğunu iddia eden pay sahiplerinin dava açabileceği düzenlenmiştir. Ancak bu hükümde öngörülen etki kuralı gereği, toplantıya katılmasına engel olunan pay sahibinin, toplantıya katılması durumunda kararın alınmasına etkili olacak paya ve oy hakkına sahip olması gerekmektedir.

 Somut olayda ise, davacının payı %20 olup, davalının oy ve sermaye hakkı %80'dir. Hal böyle olunca oydan yoksunlukta ilgili ibra dışındaki tüm kararlarda nisap sağlanmıştır. Zira çifte nisap gerektiren TTK'nın 621/1-d hükmü uyarınca sermaye arttırımı için gerekli olan nisap ortaklar kurulunda temsil edilen oyların en az 2/3'ünün ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunmasıyla alınabilir. Somut olayda ise çifte nisap gerektiren sermaye arttırımına ilişkin kararda bu nisap sağlanmıştır.

 Diğer taraftan, ibra dışındaki kararlara yönelik geçersizlik iddiasını destekleyecek düzeyde bir butlan sebebi dosya kapsamında bulunmamaktadır. Bu nedenle, ibra dışındaki genel kurul kararları yönünden açılan iptal davasının reddine karar verilmesi gerekirken, bu yönde de davanın kabulüne karar verilmesi isabetli olmayıp bozmayı gerektirmiştir.

 İbra kararına gelince, 6102 sayılı TTK'nın 619. maddesi hükmü uyarınca, limited şirket müdürü olan diğer ortaklar ibra kararında oy kullanmaktan yoksundurlar. Bu nedenle, müdürler kendi ibralarında oy kullanmayacaklarına göre kararda gerekli nisap sağlanamamıştır. Dolayısıyla, ibra kararının yok hükmünde olduğunun tespitine karar verilmesi gerekirken, iptaline karar verilmesi hukuka uygun olmayıp ..." gerekçeleriyle bozma kararı vermiştir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi yasadan önceki görüşünü bu kez yasaya dayandırmak sureti ile devam ettirmiştir.

 III. Doktrin Görüşleri;

 …;

 "... çağrının hiç yapılmaması halinde alınan kararların yokluk müeyyidesine tabi olduğunu; çağrının usulsüz olması halinde ise davalı şirketin ancak davacının ileri sürdüğü iptal nedenlerinin alınan kararı etkilemediğini kanıtladığı takdirde aslında kanunun diğer hükümlerine ana sözleşmeye veya dürüstlük kuralına aykırı olan bir kararın iptaline hükmedilmesini önleyebilecektir." (Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, oniki levha yayınları 7. Baskı, s.285-286)

 …;

 "...Usuli aykırılık halinde iptali konu alan TTK md. 446/1-(b) hem düzenlendiği yer hem de ifade tarzı bakımından sorunludur. Bununla birlikte hüküm 6102 s. TTK'ya kadar açıkça anılmayan ancak genel kurul kararlarının usuli eksikliğe istinaden de iptaline olanak sağlayan “etki kuralı” düzenlemesini getirmesi yönüyle olumludur. Zira böylece doktrin ve yargı kararlarında varla yok arası bir muameleye tabi tutulan genel kurul kararlarının meydana gelmesi esnasında ortaya çıkan usuli eksikliklerin de ayrıca içerik bakımından bir kanuna veya esas sözleşmeye aykırılık aranmaksızın iptale konu olabileceği tartışmasız biçimde ortaya konmuştur.

 Maddede adı geçen “etki kuralının en önemli fonksiyonlarından bir tanesi hiç şüphesiz gereksiz iptal kararlarının önüne geçmesidir. Etki kuralı bunun yanı sıra pay sahiplerinin bireysel hakları ile azlığın haklarının korunması noktasında da önemli işlevlere sahiptir.

 Usuli aykırılıkların iptal edilebilmesine bir kıstas olarak getirilen bu kuralın nasıl uygulanacağı yönünde Türk doktrininde görüşler henüz filizlenme aşamasındadır. Bu tip usuli aykırılıkların iptal edilebilir olmasında Alman hukukunda “Relevanz teorisi”, İsviçre hukukunda ise “normatif illiyet bağı teorisi” ile karşılaşılmaktadır. Türk hukukunda konuyu geniş şekilde ele alan yazarlardan Kırca, öncelikle TTK md. 446/1-(b) hükmünde illiyet bağının düzenlendiğini, etki kuralı adı altında bir kurum bulunmadığını, anılan hükmün böyle bir kural yaratmadığını, bu kural ile kastedilenin illiyet bağından farklı bir şey olmadığını belirtmektedir. Yazar hukuka aykırılığın sayısal olarak tespit edilebildiği aykırılık hallerinde, İsviçre ve Alman hukuklarında olduğu gibi sayısal olarak aykırılığın karara etkili olup olmadığının esas alınması gerektiğini, usuli ihlalin boyutunun sayısal olarak ölçülemediği hallerde TTK md. 446'da illiyet bağına işaret edilmiş olmasından hareketle Alman hukukunda illiyet bağını dışlayan Relevanz teorisinin değil normatif illiyet bağı ölçüsünün esas alınmasının daha akla yakın olduğunu ileri sürmektedir. Kırca ayrıca usuli aykırılıklar bakımından her iki ölçütten hareketle varılan sonuçların aynı olduğunu belirtmektedir.

 Kanaatimize göre, maddenin kaleme alınış biçimi Alman hukukunda geliştirilen Relevanz teorisinin benimsenmesini daha makul kılmaktadır. Kararı iptal edilebilir kılan usuli ihlalin pay sahibinin davranışına etkisi değil alınan karara etkisidir. Normun koruma amacından hareketle ihlal ettiği hakkın önemli olup olmadığına bakılarak iptaline olanak sağlanmalıdır. Sayısal sonucu etkileyen usuli aykırılıklar hariç pay sahibinin genel kurul toplantılarına katılma, genel kurulun iradesinin oluşumunu etkileme, bilgi edinme gibi sübjektif haklarını etkileyecek nitelikteki usuli aykırılıklar önemlidir ve orta yetenekli vasat pay sahibinin söz konusu eksiklik olmasaydı farklı karar vereceği kriterinden bağımsız olarak kararın iptali sonucu doğurur. Pay sahiplerinin genel kurula katılma haklarına ilişkin düzenlemelerin amacı onların sadece bu toplantılara iştirak edip oy kullanmalarını sağlamaktan ibaret değildir. Bunun ötesinde pay sahibinin genel kurulun iradesinin oluşumunda da etkili olabilmesi bu düzenlemelerin asıl amacıdır. O halde normun koruma amacı dikkate alınarak önemli usuli eksikliklerde karar sırf bu nedenle iptal edilmelidir. Böylece başta da belirttiğimiz gibi iptal davası ile ulaşılmak istenen çoğunluğun gücünün sınırlanması ve azlığın şirketi belirli bir ölçüde kontrol etmesini sağlaması ve şirketin kararlarının kanuna, esas sözleşmeye veya dürüstlük kuralına aykırılık teşkil etmemesi amaçlarına da hizmet edilmiş olunur. Zira böyle bir uygulamada örneğin pay sahibini haksız biçimde toplantıya almayarak dışarda bırakan şirket, bu hareketinin kararların iptali ile sonuçlanacağını bilirse bu ihlallerden kaçınır. Pay sahibinin toplantıya haksız yere alınmaması, sayısal bakımdan değil ama usuli normun koruma amacı göz önünde bulundurulduğunda anonim şirketlerin pay sahibine özgü toplantılara katılma ve alınacak kararlara etki etme haklarını ihlali anlamına geleceğinden, artık bu noktada usuli eksikliğin sayısal olarak sonuca etkisine bakılmaksızın kararların iptal edilmesi gerekir. Relevanz teorisinin kabulü halinde belki de genel kurula alınmayan veya kuruldan çıkarılan pay sahiplerinin diğer pay ve oy sahipleri üzerinde etkili olacak açıklamaları ile kararın başka yönde çıkmasına neden olabileceklerini, bu sonuncu ihtimalin de mevcut olduğunun veya olmadığının kesin olarak kanıtlanması tartışmalarına da yer bırakılmamış olacaktır.

 Bu bağlamda, Yargıtay'ın mülga TTK dönemindeki içtihatlarının yeni düzenleme dikkate alınarak bir süzgeçten geçirilmesi gerekmektedir. Toplantıya katılmayan pay sahibinin dava açmasının şartı olan usuli aykırılıklar ile genel kurulda alınan kararların iptaline yol açan usuli aykırılıkların aynı hüküm içerisinde düzenlenmiş olmakla birlikte farklı fonksiyonları olduğu gerçeğini ortadan kaldırmamaktadır. Bu olgudan hareketle Yargıtay içtihatlarında bir yön değişikliği mümkün olabilir. Gerçekten de TTK md. 446/1-(b) bendinde sayılan usuli aykırılıklar toplantıya katılmayan pay sahipleri bakımından dava şartı olmalarının yanı sıra kararın salt usuli aykırılık nedeniyle iptali bakımından yeterli olabilir. Bunu örneklemek gerekirse; Toplantıya davetin TTK md. 414'e aykırı biçimde toplantı tarihine üç gün kala ilan edilmiş olması halinde toplantıya katılmamış pay sahibi bakımından iptal davası açmasının ön şartı gerçekleşmiştir. Bu pay sahibi iptal davasında somut çağrı usulüne aykırılık nedeniyle kararların iptalini talep edebileceği (yani kanuna aykırılığı usuli bir iptal sebebine dayandırabileceği) gibi toplantıda alınan kararların içerik bakımından kanuna, esas sözleşmeye veya iyi niyet kurallarına aykırılığı nedeniyle iptalini de talep edebilir. Yine toplantıya haksız biçimde alınmayan veya toplantıdan haksız yere atılan pay sahibi bakımından iptal davası açmasının ön şartı gerçekleşmiştir. Söz konusu usuli eksiklik aynı zamanda pay sahibinin toplantıya katılma hakkını ihlal eden önemli bir usuli aykırılık olduğundan aynı zamanda bizzat iptal sebebidir. Ancak burada da pay sahibi dilerse bu usuli eksikliğe dayalı olarak, dilerse içerik bakımından alınan kararların kanuna, esas sözleşmeye veya iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle iptalini talep edebilir. Bir diğer usuli eksiklik olarak ortaya çıkan gündemin gereği gibi ilan edilmemesi halinde yani karara bağlanacak hususun gündemden açıkça anlaşılamadığı durumda toplantıya katılmamış olan pay sahibi bakımından da iptal davası açma koşulu yerine gelmiştir. Bu pay sahibi yukarıda anılan örneklerden farklı olarak genel kurulda alınan tüm kararların değil, sadece usuli aykırılık içeren kararın iptalini dilerse bu usuli aykırılığa, dilerse alınan kararın içerik bakımından aykırılığına dayalı olarak talep edebilir.

 Anılan örneklerdeki usuli aykırılıklar dava şartı olmalarının yanı sıra iptalin sebebi de olabilirler. Aksi tutum yani usuli aykırılıkların kararların iptali sebebi değil sadece bir dava şartı olarak görülmeye devam edilmesi aslında usuli normların ve onların koruduğu değerlerin dolaylı biçimde devre dışı bırakılmasına yol açar. Bu durum usuli normların getiriliş amacına aykırılık teşkil edeceği gibi pay sahibinin sübjektif haklarının da çoğunluğun insiyatifine bırakılması sonucunu doğurur. Öyle ki çoğunluk kararların kanuna, esas sözleşmeye ve iyi niyet kurallarına aykırılık teşkil etmeyecek biçimde alınmasına özen göstererek azlığı genel kurul toplantılarının dışında bırakabilir.

 Genel kurul kararının alınması sürecinde ortaya çıkan ancak pay sahibinin iradesinin oluşumuna etkili olmayan usuli eksikliklerde ise bunun yol açtığı aykırılığın sonuca etkili olup olmadığına bakılarak karar verilmesi, eksiklik olmasaydı başka türlü bir sonuç çıkacak idiyse kararın iptal edilmesi gerekir. Örneğin Yargıtay kararlarında da istikrar bulan mevcut uygulamada olduğu gibi oydan yoksunluk hallerinde kullanılan oyların sonuca etkisine bakılmalı, bunlar çıkarıldığında da sonuç değişmeyecek idiyse iptal talebi reddedilmelidir. Yargıtay'ın mülga TTK döneminde TTK md. 374'e ve md. 361'e ilişkin yerinde uygulamaları 446/1-(b) bendi bakımından da yol gösterici nitelikte olacaktır. Bu bağlamda toplantıya katılmış ancak verdiği oylar sayılmamış veya yanlış sayılmış pay sahibi bakımından, genel kurula katılmasına haksız olarak izin verilmeyen pay sahibinin aksine sayısal illiyet bağı işletilmeli ve bu oyların alınan sonuca etki edip etmediğine bakılarak iptale karar verilmeli, genel kurula katılmasına haksız izin verilmeyen veya genel kuruldan haksız çıkarılan pay sahibi bakımından ise etki kuralının azlığı koruma amacı dikkate alınarak bu payların sonucun değişimine sayısal etkisine bakılmaksızın karar usuli eksikliğe dayalı olarak iptal edilmelidir.

 Sonuç olarak, kararın meydana gelmesindeki usuli aykırılıklar toplantıya katılmayan pay sahibi bakımından dava şartı teşkil etmekle birlikte fonksiyonu bununla sınırlı değildir. Usuli aykırılıklar duruma göre ayrıca içerik bakımından aykırılıklarda olduğu gibi bizzat iptal sebebi teşkil edebilirler. Bu noktada ise kararların içerik itibarıyla kanuna, esas sözleşmeye veya iyi niyet kurallarına aykırı olup olmamaların hiçbir önemi yoktur. "

 …;

 Anonim Şirket Genel Kurul kararlarının Hükümsüzlüğü (Güncellenmiş 3. Baskı onikilevha yayınları s. 94-132) kitabında; Etki kuralı olarak isimlendirilen hususun aslında illiyet bağı olduğunu ve sakıncalarına işaret ettiği açıklamalarında doktrindeki görüşlere de yer vererek;

 "... ve yukarıda sayılan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğunu ileri süren pay sahipler TTK'yı hazırlayan Bilim Komisyonu Başkanı ve değerli bilim insanı Tekinalp'in TTK m. 446/1 -(b) hakkındaki görüşlerini şu şekilde özetlemek mümkündür: Pay sahiplerinin TTK m. 446/1-(b) 'de sayılan usulsüzlük sebeplerine dayanarak açacakları bir iptal davasında kararın iptali için, iddia olunan kanuna aykırılık sebebi genel kurul kararının alınmasında etkili olmalıdır (“etki kuralı”). Dolayısıyla ileri sürülen kanuna aykırılık olmasaydı karar gene alınabilecek idiyse sebep kanuna aykırı olsa bile karar iptal edilemez”. Örneğin 10000 payın hazır bulunduğu bir genel kurulda karar 7000 payın olumlu oyuyla alınmışsa ve 50 oyu bulunan bir pay sahibi kendisine yapılan toplantı çağrısının usulsüz olduğu iddiası ile dava açmışsa, iddia doğru olsa bile karar iptal edilmez; çünkü 50 oy kararın alınmasında etkili olmaz, 50 oy karara muhalif kalmış olsaydı bile karar gene alınabilirdi?”. Yerleşik içtihatlarına uygun olmasından ötürü Yargıtay 11. HD'nin teklifi üzerine TBMM'de metne dâhil edilmiş ve kanunlaşmış olan etki kuralı, pek küçük miktarda ve oranda paya sahip pay sahiplerinin çağrı usulünde sadece kendileri ile ilgili bulunan kanuna aykırılıklar nedeniyle iptal davası açmalarının önlenmesine yöneliktir. Bu yüzden pay oranı küçük, önemsiz tanımına girmeyecek olan örneğin pay oranı %5'lere, %10'lara varan pay sahiplerine karşı yapılan çağrı usulüne aykırılıklara etki kuralı uygulanmaz.

 Yazara göre, etki kuralına tâbi hâller m. 446/1-(b)'de sınırlı sayı ilkesine göre belirlenmiştir. Bu hâller esas sözleşme ile ne azaltılabilir ne çoğaltılabilir. Ancak çağrı ilanlarının süresinde yapılmaması, nama yazılı pay sahiplerine iadeli taahhütlü mektup gönderilmemesi, ilanda gün belirtilmemesi örneklerinde olduğu gibi bir kategori içinde çeşitli aykırılık hâlleri olabilir. Bu arada etkiyi ispat yükü davacıya aittir.

 …, Nedensellik (İlliyet) Bağının Etki Kuralının Kapsamında Olup Olmadığı başlığı altında önce Yargıtay 11. HD'nin 19.7.2007 tarih ve 2006-2171/10775 sayılı kararına yer vermiştir. Hatırlanacağı üzere yukarıda metni verilen bu kararda pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının (eTTK m. 362/1, TTK m. 437/1) ihlali bağlamında, nitelik itibariyle hukuka aykırılıklarda, illiyet bağı sorununa vurgu yapılmaktadır. Tekinalp'e göre kanunda genel kurulun toplantıya çağrılmasından başlayarak icrasına kadar bir seri düzen hükmü öngörülmüştür. İlliyet bağı araştırması söz konusu düzen hükümlerinin dikkate alınmaması ve ihlallerin hoş görülmesi sonucunu doğurmuştur. Böyle bir sonuç ise iptal davasının öngörülmesinin temel amacı ile bağdaşmaz. Nedensellik bağı araştırması etki kuralını kontrol edilemez noktalara taşıyabilir.

 …'na göre; TTK m. 446/1-(b) hükmünde illiyet bağını ispat külfetinin davacıya yüklenmesi doğru olmakla beraber illiyet bağının iptal edilebilirlik nedeni olarak değil de iptal davasının dinlenebilmesi nedeni olarak düzenlenmesi hukuk güvenliği açısından da olmamıştır. Ayrıca yalnız kanuna aykırılıklar bakımından değil esas sözleşmeye aykırılıklar bakımından da aranacak etki koşulunda, davalı şirketin ilgili aykırılıkların kararın alınmasını etkilemediğini ispatlayarak iptal davasının reddedilmesini sağlama imkânı mevcuttur. Bunlardan başka TTK m. 446/1-(b) hükmü genel kurul kararının meydana gelişiyle ilgili olan ve hükümde sayılanlar dışında kalan hukuka aykırılıklara da kıyasen uygulanmalıdır.

 … ise; hükme daha farklı bir açıdan yaklaşmaktadır. Yazara göre, genel kurula katılmasına ve oy kullanmasına haksız olarak izin verilmeyen pay sahiplerinin TTK m. 446/1-(b) kapsamına dâhil edilmesi isabetli olmamıştır; çünkü bu hüküm, büyük pay sahiplerinin genel kurul kararının alınmasına etkili olmayan küçük pay sahiplerinin genel kurullara girmelerini engellemelerine izin vermektedir ki bunun pay sahiplerinin genel kurula katılma, konuşma, öneride bulunma ve oy kullanma gibi vazgeçilmez ve alınamaz nitelikteki temel haklarının ihlal edilmesine yol açacağı açıktır. Bu yüzden TTK m. 446/1-(b)'de yer alan, yukarıda sayılan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğunu ileri süren pay sahipleri, ifadesi sadece çağrının usulüne göre yapılmadığını, gündemin gereği genel kurula katılma yetkisi bulunmayan kişilerin veya temsilcilerinin toplantıya katılıp oy kullandıklarını ileri süren pay sahiplerini kapsamalı, buna karşılık genel kurula katılmaya haksız olarak izin verilmeme ile oy kullanmaya haksız olarak izin verilmeme, etki şartı aranmaksızın başlı başına iptal sebebi sayılmalıdır.

 …'e göre; öncelikle genel kurula katılma yetkisi bulunmayan kişilerin toplantıya katılıp oy kullandıkları gerekçesiyle açılacak iptal davasında karara etkili olma şartı, eTTK m. 381'den farklı bir yer olan eTTK m. 361/3'te düzenlendiği için doktrinde eleştiri konusu yapılmıştır. Bu şart, TTK ile, artık bulunması gereken bir maddeyi ihlal etmiştir. Bundan başka, TTK m. 446/1-(b) kapsamında açılacak iptal davalarında illiyet bağına yönelik ispat yükü, bu düzenlemeye bir anlamda kaynaklık teşkil eden eTTK m. 361/3'ün aksine davalı şirketten alınıp davacıya yükletilmiştir. Böylece kararlılık kazanmakla birlikte öğretide haklı olarak eleştirilen Yargıtay uygulaması kanun hükmü hâline getirilmiştir. Nihayet, bu yeni düzenlemenin, özellikle bazı pay sahiplerinin genel kurul toplantılarından tamamen dışlanması, böylece temel pay sahipliği hakkının ihlal edilmesi gibi tehlikeli bir sonucu da beraberinde getireceğini söylemek abartılı olmayacaktır.

 …'na göre ise; TTK m. 446/1-(b) 'de düzenlenen hukuka aykırılıklar bir yetersayı sorununa vücut vermektedir. Yeter sayının sağlanamaması kararın oluşumunu engeller ve bunun hukuki sonucu iptal değil yokluktur.

 Son olarak belirtelim ki, TTK döneminde Yargıtay'ın eTTK döneminde verdiği kararlarda takındığı tavırdan farklılaşan yeni bir kararına henüz tesadüf olunamamıştır.

 Buna karşılık Yargıtay 11. HD'nin 6.1.2020 tarih ve 2019/1740 Esas 2020/23 Karar sayılı ilamında, TTK 437. maddesi gereğince ilgili belgeler davacıların incelemesine sunulmayarak davacıların bilgi alma hakkının engellendiği, bu durumunun 26/11/2015 tarihinde yapılan olağan genel kurul toplantısında alınan 4., 5. ve 6. maddesindeki kararlara TTK'nın 446. maddesi kapsamında etkili olduğu gerekçesiyle şirketin 2014 yılına ait bilançosunun onaylanmasına ilişkin 4 nolu, yönetim kurulu üyelerinin ibrasına ilişkin 5 nolu ve kâr dağıtımına ilişkin 6 nolu kararların TTK'nın 445. maddesi uyarınca iptalleri yönündeki kararı dikkat çekicidir.

 Genel açıklamalardan sonra kendi görüşünü de;

 4.3.3.1. mTK, eTTK ve TTK'ya nazaran daha isabetlidir

 mTK, eTTK ve TTK'nun iptale ilişkin düzenlemeleri özü itibariyle benzer olmakla birlikte bu düzenlemelerin ayrıntılarında ciddi sayılabilecek farklılıklar vardır.

 Konunun daha iyi anlaşılması için belirtmek gerekir ki, genel kurul kararlarının iptaliyle ilgili düzenleme yapılırken özellikle iki husus öne çıkmaktadır: İptal sebepleri ve davacılar. Bunlar farklı hususlar olup hangi sebeplere dayanılarak iptal davası açılabileceği ile bu sebeplere dayanarak kimlerin iptal davası açabileceği hususları birbirinden ayırt edilmelidir.

 Aşağıda izah edileceği üzere, mehazı 1897 tarihli AlmTK 271 olan mTK m. 381, iptal sebepleri ile davacıları birbirinden ayırt etmekte başarılıdır. Oysa eTTK m. 381 ile TTK m. 445/446'nın bu ayrımda başarılı olduğunu söylemek zordur. Bu hususta TTK'da görülen aksaklıklar TTK'ya nazaran daha fazladır. İsvBK m. 706 ile mehaz AlmPOK 243 ve 245 hükümlerinde ise sözü edilen türden aksaklığa tesadüf edilmemektedir.

 eTTK m. 381/1'de önce kanun veya esas mukavele hükümlerine ve bilhassa afaki iyi niyet esaslarına aykırılık şeklinde: sebepleri belirtilmiş, bunu takiben birinci bentte mTK m. 381/2-(1 hükmünde bulunmayan umumi heyet toplantısına iştirake salahiyetli olmıyan kimselerin karara iştirak etmiş bulunduklarını iddia eden pay sahipleri de iptal davası açmaya yetkili pay sahipler arasında gösterilmiştir. eTTK m. 381'in gerekçesinde bu farklılığın sebebine yönelik bir açıklamaya tesadüf edilmemektedir. Bu farklılık eTTK'nın mTK'da bulunmayan bir maddeyi içermesinden kaynaklanmaktadır. Bu madde ise İsvBK m. 691'den iktibas olunan meşhur 361 maddedir. Bilindiği üzere eTTK m. 361/3 yetkisiz katılım sebebiyle genel kurul kararının iptalini konu almaktaydı. Kanun koyucu iptalin asıl yerinin TTK m. 381 olduğu düşüncesinden hareket etmiş olsa gerek ki, eTTK m. 361/3'te düzenlenen bir hususu tekrar pahasına ve iki madde arasında uyumsuzluk yaratacak biçimde eTTK m. 381'de yeniden düzenlemiştir.

 eTTK m. 361/3'te düzenlenen bir hususun tekrar pahasına eTTK m. 381'de de düzenlenmesi, ciddi bir sistematik sorununu beraberinde getirmiştir. Çünkü eTTK m. 381'de önce iptal sebepleri belirtilip sonra davacılar ve bu arada pay sahibi olabilecek davacılar sıralanırken bunların arasına ayrı bir iptal sebebi sıkıştırılmış olmaktadır. "Umumi heyet toplantısına iştirake salahiyetli olmıyan kimselerin karara iştirak etmiş bulunmaları", eTTK m. 381/1'de "kanun veya esas mukavele hükümlerine ve bilhassa afaki iyi niyet esaslarına aykırılık" şeklinde sıralanan iptal sebeplerine ek bir iptal sebebidir ve genel kurul kararının konusuna değil meydana gelişine ilişkin bir iptal sebebidir. Bahsi geçen iptal sebebi esas itibariyle iptal sebeplerinden olan kanuna aykırılığın kapsamına dâhildir, bununla birlikte ayrı bir iptal sebebi olarak düzenlenmek isteniyorsa yeri davacılara ilişkin hüküm değil iptal sebeplerinin sıralandığı hüküm olmalıdır.

 Kanun koyma tekniği açısından mTK, AlmPOK ve İsvBK'da olduğu gibi eTTK'da iptal sebepleri ile davacılar ayrı ayrı düzenlenmeliydi. Hatta kanun veya esas mukavele hükümlerine ve bilhassa afaki iyi niyet esaslarına aykırılıktan ibaret genel iptal sebepleri yanında özel birtakım iptal sebepleri düzenlenmek istendiğinde dahi böyle olmalıdır. AlmPOK 243 bu konuda iyi bir örnektir. AlmPOK 243'te önce kanun veya esas sözleşmeye aykırılıktan oluşan genel iptal sebepleri düzenlenmiş (f. 1), daha sonra iki ayrı özel iptal sebebi sayılacak hâller de zikredilmiştir. İptal sebeplerinden, biri bir usuli aykırılık olan pay sahiplerinin bilgi alma haklarının ihlaliyle ilgilidir. (f. 4). Kimlerin iptal davası açmaya yetkili olduğu hususu ise AlmPOK 245'te ayrıca düzenlenmiştir.

 eTTK m. 381'deki bu sorun TTK'da daha da büyümüştür. “İptal sebepleri” kenar başlığına sahip 445. maddede “kanun veya esas sözleşme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kuralına aykırılık”tan oluşan iptal sebepleri düzenlenmiştir. Ayrı bir madde özgülenen davacıların kimlerden ibaret olduğu “İptal davası açabilecek kişiler” kenar başlıklı 446. maddede düzenlenmeye çalışılmıştır. Ancak eTTK m.

381/1-(1)'e karşılık gelen TTK m. 446/1-(b)'de de davacı pay sahipleri yanında kenar başlığıyla örtüşmeyecek biçimde usule ilişkin iptal sebepleri de düzenlenmiş, üstelik bu kez usule ilişkin iptal sebepleri sayıca çoğaltılmıştır.

 eTTK m. 381/1-(1)'deki usuli iptal sebebi olan “umumi heyet toplantısına iştirake salahiyetli olmayan kimselerin karara iştirak etmiş bulunmaları” bu kez TTK m. 446/1-(b)'de “genel kurula katılma yetkisi bulunmayan kişilerin veya temsilcilerinin toplantıya katılıp oy kullanmaları” olarak yer almış ve buna “çağrının usulüne göre yapılmaması”, “gündemin gereği gibi ilan edilmemesi” ile “genel kurula katılmaya ve oy kullanmaya haksız olarak izin verilmemesi” şeklinde üç adet yeni usuli iptal sebebi eklenmiştir.

 TTK m. 446/1-(b)'de sıralanan bu hâlleri her biri ayrı bir iptal sebebi teşkil ettiğinden, sırf bu aykırılıklara istinaden açacağı bir iptal davasında, anlamsız olacağı için pay sahibinin ayrıca kararın kanuna veya esas sözleşmeye yahut dürüstlük kuralına aykırılığını (m. 445) iddia ve ispat etmesi gerekmeyecektir.

 Sözü edilen sistematik sorunu, iptal isteminde bulunabilecek pay sahipleriyle ilgili oldukça ciddi başka bir sorunu daha beraberinde getirmektedir. Aşağıda ilgili bahiste açıklanacağı üzere (bkz. Kn. 255 vd.) TTK m. 446, özellikle bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendi, çağrının usulüne göre yapılmaması veya gündemin gereği gibi ilan edilmemesi yahut genel kurula katılmaya haksız olarak izin verilmemesi sonucu toplantıya şirketten kaynaklanan sebeplerle katılamayan pay sahiplerine, kararın konusunun kanuna veya esas sözleşmeye aykırı olduğu iddiasıyla (TTK m. 445) iptal davası açabilme imkânı veren bir düzenleme içermemektedir. Bu durum ise bir kanun boşluğu yaratmaktadır.

 Son olarak belirtmek isteriz ki, TTK m. 446/1-(b)'nin dört tür usuli aykırılık dışında pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının ihlali başta gelmek üzere diğer usuli aykırılıklara ilişkin bir hüküm içermemesi bir eksiklik sayılabilir. Belki de en isabetli tercih, usule ilişkin iptal sebeplerinin hiç zikredilmediği mTK m. 381'deki sisteme dönmek ve sorunun çözümünü öğreti ile yargıya bırakmak olurdu.

 4.3.3.2, TTK m. 446/1-(b) hükmünde “etki kuralı” değil “illiyet bağı” düzenlenmiştir

 Her ne kadar, TTK m. 446/1- (b)'deki düzenleme öğretide “etki kuralı” olarak isimlendirilmekle ve etki kuralının illiyet bağından farklı bir hukuki durum olduğu ifade edilmekte ise de, bu fikirde olmadığımızı belirtmek isteriz; çünkü etki kuralı için yapılan “iddia olunan kanuna aykırılık sebebinin genel kurul kararının alınmasında ekili olması” yönündeki tanım, illiyet bağını tanımlama çabasından başka bir şey değildir. Kaldı ki, etki kuralı adı altında klasik bir hukuki durum da bulunmamaktadır. Sözün kısası, TTK m. 446/1- (b)'de yer alan “sayılan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğu” ifadesiyle illiyet bağı kastedilmektedir.

 4.3.3.3. TTK m. 446/1-(b) hükmündeki düzenleme illiyet bağına ilişkin sorunları çözmekte yetersizdir

 Daha önce dile getirildiği üzere TTK döneminde, özellikle oydan mahrum olanların oy kullanmaları münasebetiyle gündeme gelen usuli aykırılığın karara etkisinin sayısal olarak tespit edilebildiği nicelik açısından hukuka aykırılık türünde, tıpkı Alman ve İsviçre hukuk düzenlerinde olduğu gibi illiyet bağına ilişkin bir sorun yaşanmamıştır. Buna karşılık usuli aykırılığın karara etkisinin sayısal olarak tespit edilemediği nitelik itibariyle hukuka aykırılık türü için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Hem öğretide hem yargı kararlarında bir şekilde sorunun farkına varılmış ise de, bu konuda bir ilke geliştirilememiş ve sorun çözülememiştir.

 TTK m. 446/1-(b)'nin illiyet bağına ilişkin açık bir düzenleme içermesi, geçmişte illiyet bağı konusunda yaşanan sorunların çözümüne yetmemektedir. Çünkü hem TTK m. 446/1-(b) hükmünde yer alan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğu ifadesiyle ne tür bir illiyetin kastedildiği açık değildir, hem de pay sahiplerinin bilgi alma haklarının ihlali başta gelmek üzere hükümde sayılanlar dışında kalan usuli aykırılıklarda illiyet bağı sorununun nasıl çözüleceği belirsizdir. Daha önce dile getirildiği üzere TTK döneminde, özellikle oydan mahrum olanların oy kullanmaları münasebetiyle gündeme gelen usuli aykırılığın karara etkisinin sayısal olarak tespit edilebildiği nicelik açısından hukuka aykırılık türünde, tıpkı Alman ve İsviçre hukuk düzenlerinde olduğu gibi illiyet bağına ilişkin bir sorun yaşanmamıştır. Buna karşılık usuli aykırılığın karara etkisinin sayısal olarak tespit edilemediği nitelik itibariyle hukuka aykırılık türü için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Hem öğretide hem yargı kararlarında bir şekilde sorunun farkına varılmıştır, ancak bu konuda bir ilke geliştirilemiş ve sorun çözülememiştir.

 TTK m. 446/1-(b)'nin illiyet bağına ilişkin açık bir düzenleme içermesi, geçmişte illiyet bağı konusunda yaşanan sorunların çözümüne yetmemektedir. Çünkü hem TTK m. 446/1-(b) hükmünde yer alan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğu ifadesiyle ne tür bir illiyetin kastedildiği açık değildir, ayrıca pay sahiplerinin bilgi alma haklarının ihlali başta gelmek üzere hükümde sayılanlar dışında kalan usuli aykırılıklarda illiyet bağı sorununun nasıl çözüleceği belirsizdir.

 4.3.3.4. TTK m. 446/1-(b) hükmünde sayılan hâller sınırlı sayı ilkesine tâbi değildir

 Daha önce dile getirdiğimiz üzere Tekinalp'e göre etki kuralına tâbi hâller m. 446/1-(b)'de sınırlı sayı ilkesine göre belirlenmiştir. Şu gerekçelerle bu görüşe katılamadığımızı belirtmek isteriz: Her şeyden önce bu görüş herhangi bir gerekçeye dayandırılmadığı gibi TTK m. 446/1- (b)'nin gerekçesinde de bu görüşe delalet eden bir ifadeye tesadüf edilmemektedir.

 Ayrıca bu görüş yukarıda vurguladığımız üzere bilgi alma hakkında olduğu gibi m. 446/1- (b)'de zikredilmeyen usuli ihlallerde illiyet bağının nasıl tespit edileceği sorusuna cevap vermemektedir. Oysa her şey bir yana TTK döneminde Yargıtay 11. HD'nin pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının ihlalinde illiyet bağını konu alan 19.7.2007 tarih ve 2006-2171/10775 sayılı kararı şirketler hukukunda bilindik bir karardır. Konu hem teori hem uygulama açısından çok önemlidir. Bu yüzden TTK m. 446'da sayılmayan usule aykırılıklarda illiyet bağı sorunu, orada sayılanlarla ilgili illiyet bağı sorunu kadar önemlidir

 TTK m. 446/1-(b) hükmünün ve bu hüküm çerçevesinde geliştirilen illiyet bağı konusundaki ilkelerin anılan bentte sayılmayan usuli ihlallere de uygulanmasının isabetli olacağını belirtmek isteriz.

 Kararın meydana gelişiyle ilgili aykırılıklarda illiyet bağının tespiti için nitelik itibariyle hukuka aykırılık ile nicelik açısından hukuka aykırılık ayrımı yapılmalıdır.

 Yukarıda birçok kez belirtildiği üzere, TTK m. 446/1-(b) hükmünde yer alan “sayılan aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında ekili olduğu” ifadesiyle ne tür bir illiyetin kastedildiği açık değildir.

 Hiç kuşkusuz bu konuda ilk akla gelen aykırılığın karara sayısal (oy sayısı itibariyle) etkisidir, dolayısıyla fiili illiyettir diyerek görüşlerini dile getirmişlerdir.

 Diğer taraftan … …, "Anonim Şirket Genel Kurul Toplantısı Çağrı Usûlüne Uyulmaması Toplantıya Katılamayan Pay Sahibinin Mülkiyet Hakkını İhlâl Eder Mi? -Farazî Bir Bireysel Başvuru Çerçevesinde İnceleme" başlıklı çalışmasında;

 "...I. Usûlsüz Çağrı Kavramı ve Usûlsüz Çağrı Sebebiyle Genel Kurul Kararlarının İptali İstemlerinde Yargıtay’ın Tutumu,

 Bilindiği üzere pay sahibi paylarından doğan hakların önemli bir kısmını yalnız genel kurulda kullanabilmektedir. Bunun içindir ki, genel kurula katılmak, paya ve pay sahipliği konumuna büyük ölçüde işlev kazandırmaktadır. Genel kurul toplantılarına katılmanın taşıdığı önem sebebiyle pay sahiplerinin toplantıya katılabilmelerini sağlamak üzere halka kapalı şirketler ile halka açık şirketlerde genel kurul toplantısına çağrı için özel usûller öngörülmüştür [bkz. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 414; 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu m. 29/1-2; Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmelik m. 10-11]. Çağrısız toplantı yapılabilmesi ancak çağrısız genel kurul hakkındaki TTK m. 416 hükmünde öngörülen koşullarda mümkündür; aksi takdirde alınan kararlar yok sayılmaktadır. Çağrının yapılmaması ile kastedilen, ilgili hükümlerde öngörülen usûle uygun bir çağrının hiç yapılmaması veya hiç yapılmamasına denk sayılabilecek ağırlıkta bir çağrının varlığıdır. Çağrı yapılmakla birlikte usûlüne uygun olmayan bir çağrının varlığı hâlinde ise iptal yaptırımı devreye girmektedir (bkz. TTK m. 445-446). Usûlsüz çağrı sebebiyle toplantıya katılamayan bir pay sahibi müzakere edilen konular hakkında görüşünü açıklamak ve öneride bulunmak, oy kullanmak, bilgi almak ve azlık haklarından yoksun kalacaktır.

 Genel kurul tarafından verilen kararlar toplantıda hazır bulunmayan pay sahipleri hakkında da geçerlidir (TTK m. 423). Bu yüzden usûlsüz çağrı sebebiyle toplantıya katılamayan bir pay sahibine, toplantıda alınan genel kurul kararlarının iptalini dava etme olanağı verilmektedir. Böyle bir iptal davasının dayanağı hakkında iki olasılık akla gelmektedir. Bunlardan ilki kararın içeriğine (konusuna), ikincisi ise kararın meydana gelişine (usûle) ilişkin hukuka aykırılık sebebiyle iptal davası açmaktır. Makalede bu husus, halka kapalı bir anonim şirkette esas sermayenin %35’ini elinde bulunduran pay sahibi (A)’nın rüçhan hakkının, kendisine iadeli taahhütlü mektup gönderilmediği için katılamadığı toplantıda, gerekli nisaplara uyularak (bkz. TTK m. 461/2) kaldırılması örneğiyle somutlaştırılmıştır. (A), sırf çağrının usûlüne göre yapılmadığı, yani kararın meydana gelişine ilişkin hukuka aykırılık bulunduğu iddiasıyla, TTK m. 446/1-(b) hükmüne dayanarak kararın iptalini dava edebilir. Böyle bir iptal davasının başarıyla sonuçlanabilmesi, TTK m. 446/1-(b) uyarınca çağrının usûlüne göre yapılmamasının genel kurul kararının alınmasında etkili olmasına bağlıdır. “Etkili olma”dan -Yargıtay’ın anladığı gibi- sayısal etki anlaşıldığı takdirde (A)’nın açacağı iptal davası reddedilecektir, çünkü onun oyları (esas sermayenin %35’i) olmadan da karar alınabilmektedir. Bu olasılık dışında (A), Yargıtay içtihatlarına göre, -6762 sayılı TTK m. 381/2-(1)’den farklı olarak TTK m. 446’da bir düzenleme bulunmamasının yarattığı kanun boşluğu 6762 sayılı TTK dönemindeki uygulama aynen devam ettirilmek suretiyle doldurulmak suretiyle- kararın içeriğinin hukuka aykırı olduğu iddiasıyla iptal davası açabilir. Bu olasılıkta Yargıtay, sırf çağrının usûlsüz olmasını kararın iptali için yeterli görmemektedir; usûlsüz çağrı sebebiyle genel kurul toplantısına katılamayan pay sahibinin ayrıca kararın içeriğinin kanun veya esas sözleşme hükümlerine yahut dürüstlük kuralına aykırı olduğunu kanıtlamasını aramaktadır. Böyle bir durumda karar içeriği itibariyle kanun veya esas sözleşme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kuralına aykırı değilse iptal istemi reddedilecektir. Şu hâlde usûlsüz çağrı yapıldığı için şirketten kaynaklanan bir sebeple toplantıya katılamayan bir pay sahibinin, katılamadığı toplantıda alınan kararlar içeriği itibariyle hukuka uygunsa başvurabileceği bir yol yoktur. Ancak bu durum, usûlsüz çağrı sebebiyle toplantıya katılamayan bir pay sahibinin, müzakere edilen konular hakkında görüşünü açıklamak ve öneride bulunmak, oy kullanmak, bilgi almak ve sermayenin belli bir oranını oluşturmak kaydıyla azlık haklarından yoksun bırakılmasına, pay kavramı ile pay sahipliği konumunun önemli ölçüde anlam ve işlevini yitirmesine yol açacak; hem yönetim kurullarının usûlsüz çağrı yapılması hususunda cesaretlendirilmesi hem anonim şirketin temel varlık sebeplerinden biri olan sermaye birikiminin sağlanması amacının önemli ölçüde akamete uğratılması anlamına gelecektir.

 AİHS Ek Protokol (1) m. 1 ve Anayasa m. 35 ile kural olarak mülkiyet hakkına devlet tarafından yapılan haksız müdahalelere karşı kişinin korunmasını sağlamak amaçlansa da, özel hukuk ilişkileri, dolayısıyla özel hukuk uyuşmazlıkları da söz konusu hükümlerin kapsamına dâhil edilmiş olmaktadır. Tüm bunlardan hareketle, mevcut Yargıtay uygulamasının pay sahiplerinin mülkiyet hakkını ihlâl edip etmediği konusunda her şeyden önce, Yargıtay’ın, çatışan çıkarlar arasında tercih yaparken TTK m. 445 ile 446 hükümlerinin yorumlanmasında temel haklara (Anayasa ve AİHS’ye) en uygun olanını tercih etmediği iddia edilebilir. Bu bağlamda Yargıtay’ın bu tutumunun, AYM kararlarında ifade edildiği şekliyle pay sahibi ile şirket arasındaki menfaatler dengesinde bir taraf aleyhine aşırı orantısızlığa yol açıp açmadığı da tartışmaya değer bir husustur. Bundan başka, Yargıtay kararlarının bariz takdir hatası içerdiği de düşünülebilir. Şöyle ki, TTK m. 434/2’ye göre, her pay sahibi sadece bir paya sahip olsa da en az bir oy hakkını haizdir. Oysa Yargıtay’ın mevcut uygulaması, pay sahibinin şirkete ait sebeple genel kurula katılamamasını ve oy kullanamamasını hukuka uygun görmek suretiyle oy hakkıyla donatılmış payı fiilen oydan yoksun hâle getirmektedir.

 Bariz takdir hatası bağlamında ifade edilmesi gereken diğer bir husus da, Yargıtay’ın, gündeme bağlılık ilkesinin düzenlendiği TTK m. 413/1’i ihlâl eden genel kurul kararlarının başka bir koşul aranmaksızın iptal edileceğini belirtmek suretiyle menfaatler durumu aynı olan bir başka konuda farklı tutum sergilemesidir. Yargıtay’ın tutumunun bariz takdir hatasının ötesinde AYM kararları anlamında açık bir keyfilik içerdiğinin söylenip söylenemeyeceği hususu da ayrıca tartışmaya değer niteliktedir. Keza takdir hatası bağlamında eklemek isteriz ki Yargıtay, üyelerden biri haberdar edilmeksizin toplanan yönetim kurulunda alınan kararları -gerekli nisaplara uyulsa bile- geçersiz saymaktadır. Oysa en azından halka kapalı şirketlerde pay sahiplerinin sayısının azlığı göz önünde bulundurulduğunda toplantılara katılım konusunda yönetim kurulu ile genel kurul toplantısı arasında bu açıdan bir fark gözetilmesi sorgulanmaya değerdir.

 IV. İhlâlin Bulunduğu Varsayımında İhlâlin Sonuçlarının Giderilmesi

 Bir an için usûlüne uygun çağrı yapılmadığı için genel kurul toplantısına katılamayan pay sahibinin açtığı iptal davasının, iptali istenen genel kurul kararlarının içeriği bakımından hukuka uygun olduğu gerekçesiyle reddinin mülkiyet hakkını ihlâl ettiği iddiasıyla bireysel başvuru yapılır ve AYM tarafından pay sahibinin mülkiyet hakkının ihlâl edildiği sonucuna varılırsa, söz konusu ihlâl bir mahkeme kararından kaynaklandığı için ihlâli ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir (AYMKK m. 50/1-2). Kanaatimizce böyle bir ihlâlin etkilerini gidermenin en kolay ve isabetli yolu, içerik itibariyle hukuka uygun bir genel kurul kararının sırf çağrıda usûlsüzlük sebebiyle iptalini sağlamaktır görüşüne yer vermiştir.

 DAİRE GEREKÇESİ;

 Mülkiyet hakkı, Anayasanın 35. maddesinde; "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz. "

 Anayasa’nın "Devletin temel amaç ve görevleri" kenar başlıklı 5. maddesinin ilgili kısmı şöyledir: “Devletin temel amaç ve görevleri, … Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.”

 Anayasanın " II. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması" başlıklı 13. maddesinde de; "Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasa'nın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz." hükümleri mevcuttur.

 Anayasa Mahkemesi ve AİHM “mülkiyet hakkı” kavramını geniş algılamakta ve bu kapsama ekonomik değer ifade eden, yani değeri parayla ölçülebilen her türlü varlığı dahil etmektedir. Bu durumda ekonomik bir değer ifade eden şirket payının mülkiyet tanımına dahil olduğu ve pay sahibinin de mülkiyet hakkı sahibi olduğu kabul edilmektedir. (Anayasa Mahkemesi, kamu kurumlarından olan çeşitli para alacaklarının enflasyon karşısında değer kaybına uğratılmasına (veya uğratılarak ödenmesine) ilişkin şikâyetleri inceleyerek uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiştir. Bu çerçevede kamu makamlarından olan alacakların enflasyon karşısında önemli ölçüde değer kaybına uğratılmasının (veya uğratılarak ödenmesinin) başvuruculara şahsi olarak aşırı ve olağan dışı külfet yüklediğini belirterek mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır (bir sosyal güvenlik ödemesi yönünden bkz. Ferda Yeşiltepe [GK], B. No: 2014/7621, 25/7/2017; ihale alacağı yönünden bkz. ANO İnşaat ve Ticaret Ltd. Şti. [GK], B. No: 2014/2267, 21/12/2017; vergi iadesi alacağı yönünden bkz. Akel Gıda San. ve Tic. A.Ş., B. No: 2013/28, 25/2/2015; deprem nedeniyle tazminat yönünden bkz. Abdulhalim Bozboğa, B. No: 2013/6880, 23/3/2016; Yıldız Korkut, B. No: 2016/8532, 9/5/2019; açığa alınan memurun maaş farklarının iadesi yönünden bkz. Vildan Utku Atalay, B. No: 2015/4812, 7/2/2019).

 Anayasa Mahkemesi 22/04/2025 gün ve 2025/ 29-102 karar sayılı kararında da; mülkiyet hakkının kanunla sınırlanmasındaki kıstaslar ise;

 "16. Anayasa’nın 35. maddesinde “Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.” denilmektedir. Anayasa’nın anılan maddesiyle güvenceye bağlanan mülkiyet hakkı, ekonomik değer ifade eden ve parayla değerlendirilebilen her türlü mal varlığı hakkını kapsamaktadır.

 17. Mülkiyet hakkı, kişiye başkasının hakkına zarar vermemek ve kanunların öngördüğü sınırlamalara uymak koşuluyla sahibi olduğu şeyi dilediği gibi kullanma, onun semerelerinden yararlanma ve tasarruf etme imkânı veren bir haktır (Mehmet Akdoğan ve diğerleri [1. B.], B. No: 2013/817, 19/12/2013, s 32). Bu bağlamda malikin mülkünü kullanma, onun semerelerinden yararlanma ve mülkü üzerinde tasarruf etme yetkilerinden herhangi birinin sınırlanması veya mülkünden yoksun bırakılması mülkiyet hakkının sınırlanması sonucunu doğurur (Recep Tarhan ve Afife Tarhan [1. B.], B. No: 2014/1546, 2/2/2017, s 53).

 19. Anayasa’nın 35. maddesinin ikinci fıkrasında mülkiyet hakkının ancak kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin kanunda öngörülmesi gerektiği ifade edilmiştir.

 20. Öte yandan mülkiyet hakkına sınırlama getirilirken temel hak ve özgürlüklerin sınırlanmasına ilişkin genel ilkeleri düzenleyen Anayasa’nın 13. maddesinin de gözönünde bulundurulması gerekmektedir.

 21. Anayasa’nın 13. maddesinde “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.” denilmektedir. Buna göre mülkiyet hakkına sınırlama getiren düzenlemelerin kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama sebebine uygun ve ölçülü olması gerekir.

 22. Anayasa Mahkemesinin sıkça vurguladığı gibi temel hakları sınırlayan kanunun şeklen var olması yeterli olmayıp yasal kuralların keyfîliğe izin vermeyecek şekilde belirli, ulaşılabilir ve öngörülebilir düzenlemeler niteliğinde olması gerekir.

 23. Esasen temel hakları sınırlayan kanunun bu niteliklere sahip olması, Anayasa’nın 2. maddesinde güvenceye alınan hukuk devleti ilkesinin de bir gereğidir. Hukuk devletinin temel unsurlarından olan hukuki belirlilik ilkesi uyarınca kanuni düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi gerekir. Kanunda bulunması gereken bu nitelikler hukuki güvenliğin sağlanması bakımından da zorunludur. Zira bu ilke hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerinde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar (AYM, E.2015/41, K.2017/98, 4/5/2017, §§ 153, 154). Dolayısıyla Anayasa’nın 13. ve 35. maddelerinde sınırlama ölçütü olarak belirtilen kanunilik, Anayasa’nın 2. maddesinde güvenceye alınan hukuk devleti ilkesi ışığında yorumlanmalıdır.

 25. Diğer yandan Anayasa’nın 13. maddesi uyarınca temel hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamanın Anayasa’da öngörülen sınırlama sebebine uygun olması gerekir. Anayasa’nın 35. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca mülkiyet hakkı ancak kamu yararı amacıyla sınırlanabilir.

 26. Kural uyarınca iade edilmemesi öngörülen bedel 4734 sayılı Kanun’un 53. maddesinin (j) fıkrası gereğince Kurumun gelirlerinden birini oluşturmaktadır. Bu bağlamda Kurumun geliri niteliğinde olan bedelin Kurumun mali yapısının korunmasını sağlamaya yönelik olarak iade edilmemesini öngören kuralın kamu yararına dayalı meşru bir amaca yönelik olduğu anlaşılmaktadır.

 27. Mülkiyet hakkına yönelik sınırlamanın Anayasa’nın 13. maddesi uyarınca ölçülü olması gerekir. Ölçülülük ilkesi; elverişlilik, gereklilik ve orantılılık olmak üzere üç alt ilkeden oluşmaktadır. Elverişlilik öngörülen sınırlamanın ulaşılmak istenen amacı gerçekleştirmeye elverişli olmasını, gereklilik ulaşılmak istenen amaç bakımından sınırlamanın zorunlu olmasını, diğer bir ifadeyle aynı amaca daha hafif bir sınırlama ile ulaşılmasının mümkün olmamasını, orantılılık ise hakka getirilen sınırlama ile ulaşılmak istenen amaç arasında makul bir dengenin gözetilmesi gerekliliğini ifade etmektedir (AYM, E.2011/111, K.2012/56, 11/4/2012; E.2014/176, K.2015/53, 27/5/2015; E.2016/13, K.2016/127, 22/6/2016, § 18; Mehmet Akdoğan ve diğerleri, s 38).

 ...

 31. Bu itibarla Kanun kapsamında yapılan ihalelere ilişkin olarak düzenlenecek sözleşmelerden bedeli belli bir meblağı aşanlar için yükleniciden sözleşme bedelinin on binde beşi oranında tahsil edilen tutarın Kurum tarafından hiçbir durumda iade edilmeyeceğini öngören kuralın ihalenin iptalinde veya sözleşmenin feshinde kendisine kusur atfedilemeyecek kişilere aşırı bir külfet yüklediği, kamu yararı ile mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi kişi aleyhine bozarak orantısız bir sınırlamaya neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır." olarak gerekçelendirilmiştir

 Somut Norm ile Mülkiyet Hakkının Sınırlanması Anayasa'nın Sözüne ve Ruhuna Uygun Mu?;

 Sınırlama mülkiyet hakkının özüne dokunmamalıdır. (kamulaştırmada mülkiyet para üzerine çevrilmekle özünü dokunmayacak) Ancak somut norm ile sahip olunan paya ilişkin hiç bir hak başka bir hakka tahvil edilmeksizin sona erdirilmekte; mülkiyet hakkının bahşettiği hak kusurlu tarafın kanuna ve yönetmeliği aykırı eylemi ile sona erdirilmekte, kimi durumlarda pay sahibinin pay oranında da değişiklik yaratmak sureti ile mülkiyetin bir kısmının sona ermesine sebep olmakta, pay aynı oranda kalmış olsa bile alınan kararların uygulanmasının etkisi ile paya ait haklar zedelenmektedir.

 Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 13. maddesinde güvence altına alınan ölçülülük ilkesini; elverişlilik, gereklilik ve orantılılık olmak üzere üç alt ilkeden oluştuğunu kabul etmektedir.

 Elverişlilik öngörülen sınırlamanın ulaşılmak istenen amacı gerçekleştirmeye elverişli olmasını, gereklilik ulaşılmak istenen amaç bakımından sınırlamanın zorunlu olmasını, orantılılık ise hakka getirilen sınırlama ile ulaşılmak istenen amaç arasında makul bir dengenin gözetilmesi gerekliliğini ifade etmektedir.

 Her ne kadar Tekinalp görüşünde maddenin amacının çok küçük pay sahiplerine uygulanması %5 veya %10 gibi pay sahibi olanlara uygulanmaması gerektiği yönünde görüş belirtmiş olsa da, bu görüşün kanuni bir dayanağı bulunmadığı gibi Yargıtay uygulamasında da oy oranı doğrudan toplantıdaki oy oranı ile karşılaştırılmak sureti ile gözetildiğinden uygulamada da kabul görmemektedir.

 Belirtilen pay oranları çok düşük olabileceği gibi Yasada oransal etki kriteri uygulandığında kimi durumlarda yönetim organını elinde bulunduran %51 pay sahibi %49 pay sahibini/sahiplerini toplantıya çağırmamakla paya ilişkin en temel hak olan genel kurula katılma hakkını bile ortadan fiilen kaldırabilir. Nitelikli çoğunluk kararlarında %24 pay sahibi aynı kadere katlanmak zorunda kalmaktadır.

 Yasanın emrettiği ve yönetmeliğin belirlediği şekilde pay sahibini genel kurul toplantısına çağırmayan kusurlu çoğunluk, kendinin hukuka aykırı eylemlerinden kendi yararına sonuç çıkarmaktadır. Bu ise Roma hukukundan beri hukukun temel ilkesi olan hiç kimse kendi kusurlu davranışı ile kendi lehine sonuç elde edemez ilkesine de açık aykırılık oluşturmaktadır.

 Açıklanan sakıncalar gözetildiğinde, öngörülen sınırlamanın ulaşılmak istenen amacı gerçekleştirmeye elverişli olmakla kalmadığı elverişli kavramını aşar şekilde hakkın kullanılmasını hak sahibinin kusuru olmaksızın engellediği, ulaşılmak istenen amaç bakımından gerekçeye göre çok az pay sahibinin şirketin çalışmasını engelleyecek düzeyde sürekli ihtilaf çıkarmasının engellenmesi yönünde belirlilik ve ölçülülük kriterlerine göre bir sınırlama bulunmaması gözetildiğinde orantılılık unsurunun da oluşmadığı görülmektedir

 Kaldı ki pay sahibine çağrı yapılmamasının şirketin tercihi ile gerçekleştiği gözetildiğinde hiç çağrı yapılmaması ile daha hafif kusur olan usulsüz çağrı arasında hukuki bir ayrım yapılmaması da kendi içinde bir çelişkidir.

 6762 sayılı Yasa döneminde kanunda etki kuralına ilişkin bir hüküm olmadığı halde Yargıtay'ın içtihadı ile bu kıstası getirmesi zamanla çağrının hiç yapılmaması veya öngörülen şekilde yapılmamasının yokluk yaptırımına tabi olduğuna dair görüşünden dönmesinden sonraki görüşünün yasaya taşınması ile olmuştur. Bu hususun kanunlaştırılması da açıklanan aykırılıkların içtihad değişikliği yolu ile giderilmesini de engelleyen hale gelmiştir.

 Pay sahibinin toplantıya katılamaması ve bunun sonucunda pay sahipliğinden doğan haklarını kullanamaması şirketten kaynaklanmaktadır. Çünkü şirket çağrıyı ya hiç yapmamıştır ya da bir kısım pay sahiplerine çağrı yapmıştır. Mülkiyet hakkının kullanılması ancak kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlanabilir. Bu nedenle, önce kamu yararı irdelenmeli sonra kanunla sınırlanma üzerinde durulmalıdır.

 Şirketin genel kurulunun çağrı yapılmamasına veya usulsüz çağrıya rağmen ayakta tutulmasının kamu yararı amacına göre değerlendirilmesinde;

 Kamu yararı, temel hak ve özgürlüklerin sınırlanmasında bir sınırlama nedeni olarak, öncelikle mülkiyet hakkının sınırlanmasında karşımıza çıkmaktadır. Kamu yararı mülkiyet hakkının sınırlanmasında temel sınırlama nedenini oluşturmaktadır. Mülkiyet hakkına ilişkin olarak Anayasa'da yer alan düzenlemelere bakıldığında, kamu yararı nedeniyle kamulaştırma ve devletleştirme yollarıyla malikin mülkiyet hakkının konusu olan mal ile ilişkisinin tamamen kesilmesi mümkün olmakta ve bunun yanında Anayasanın 35. maddesinde mülkiyet hakkının kullanılmasına da bir sınırlama getirilerek mülkiyet hakkının toplum yararına aykırı bir şekilde kullanılamayacağının hükme bağlandığı görülmektedir.

 Anayasa Mahkemesi, imar plânında ilkokul yeri olarak ayrılan taşınmazın kamulaştırılması veya plân değişikliği yapılması isteminin reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, davacıların Anayasa'ya aykırılık savlarının ciddi olduğu kanısına varan Mahkeme tarafından, 3194 sayılı Yasa'nın 13. maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarının iptali için yapılan başvuru üzerine vermiş olduğu kararda, kamu yararı nedeniyle mülkiyet hakkının sınırlanmasının demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olmadığını belirtmekle birlikte, sınırlamalar yapılırken kamu yararı ile kişi yararı arasındaki dengenin korunmaması ve bunun sonucunda hakkın kullanılamaz hale getirilmesinin hakkın özüne dokunacağını vurgulamıştır .

 Anayasa Mahkemesi, 17.06.1992 tarihli ve E: 1992/22, K: 1992/40 sayılı kararında, mülkiyet hakkının kamu yararı nedeniyle sınırlanabileceğine değinerek, kamu yararının gerektirdiği durumların (Any. Mh., 29/12/1999, E. 1999/33, K. 1999/51, 380 İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1 Yıl 2014) belirlenmesinin önemini vurgulamıştır. Kamu yararı kavramı, mülkiyet hakkını mutlak bir hak olmaktan çıkararak kimi durumlarda taşınmaz ile sahibi arasındaki ilişkinin sona ermesine neden olmaktadır. Kamu yararının gerektirdiği durumların belirlenmesi yasa koyucunun takdir alanı içinde değerlendirilmelidir. Kuşkusuz, yasa koyucu takdir alanına giren değerlendirmelerde anayasal ilkelere uygun düzenlemeler yapmak zorundadır.

 Özünde özel hukuk tüzel kişi olan şirketlerin genel kurul toplantılarında alınan kararların kamu yararı ile bağlantılı olduğunu kabul etmek kamu yararı tanımını zorlamak ve genişletmek olacaktır.

 Kanun koyucu somut normda bir kısım dikkate değer oranda pay sahibi olmayan ortağın şirketi sürekli dava tehdidi altında tutarak ortakların ve şirketin çalışanları ile alacaklarının haklarını tehlikeye düşürmesinin önüne geçmekte kamu yararı görmüş olabilir. Ancak bu sınırlama da anayasal ilkelere uygun olmalıdır. Pay sahibinin payına ilişkin bir ölçülülük kıstası koymadan %0,1 pay ile %49 pay sahibinin toplantıya çağrılmamasının aynı kadere tabi tutmada ölçülülük ve belirlilik esasının ihlal edildiği açıktır.

 Öte yandan doktrinin yaptığı usule ve esasa aykırılık kıstası ve yaptırımlarının ayrılması (usule aykırılık var ise usule dayalı yokluk) görüşü TTK 446/1-b maddesinin usule ilişkin hükümleri de içermesi nedeniyle Yargıtay içtihatlarında yer bulmamıştır. Kuşkusuz ki Yargıtay'ın içtihatlarının dayandığı gerekçe ve görüşleri uygulamaya ilişkin olup kural olarak Anayasa'ya aykırılık iddiasının gerekçesini oluşturmaz. Ancak somut norm düzenlemesi şirket tarafından kasten yapılan usulsüzlük ile çağrının usulüne uygun yapılmasına rağmen oluşan etki kuralı arasında ayrım içermediğinden belirlilik ve ölçülülük kıstası içermediğinden Anayasa'ya aykırılık oluşturmaktadır.

 Sonuç itibarı ile;

 Genel kurula çağrıyı hiç yapmayan veya usulsüz yapan özel hukuk kişisi olan şirketin genel kurulunda alınan kararların ayakta tutulmasında ve pay sahibinin mülkiyet hakkına dahil haklarının sınırlanmasından öte değersizleştirilerek kullanılmasının önlenmesinde kamu yararı bulunmamaktadır. Ekonomik açıdan büyük ölçekli veya faaliyet alanı özel nitelik arz eden şirketlerde genel kurul kararlarının sürekli dava konusu yapılmasının engellenmesi amacı ile kamu yararı açıklanmak istenilse bile unutulmamalıdır ki anılan hususlarda genel kurul kararlarının sürekli dava konusu yapılmasının kaynağı çağrı yapmayan veya usulüne uygun çağrı yapmayan yine şirketin kendi yönetim organıdır.

 Hukuki sonuçları itibarı ile sınırlamadan öte pay sahibinin pay sahipliğinden kaynaklı genel kurula katılma, açıklama yapma ve müzakerelere katılma hakkının engellenmesi özellikle anılan pay sahibinin hakkını fiilen ortadan kaldırdığı gibi, genel kurula katılan diğer pay sahiplerinin genel kurulda müzakerelere katılarak bilgi edinme hakkını da etkilediği gibi çağrı yapılmayan pay sahibinin yapacağı açıklamalar veya sunacağı belgeleri müzakere etme haklarını da ellerinden almaktadır. Özetle mevcut hüküm hem kendisine çağrı yapılmayan pay sahibinin pay sahipliğinden TTK'da tanınan haklarının kullanılmasını ortadan kaldırdığı gibi, aynı zamanda usulsüzlüğü gerçekleştiren çoğunluğa dahil olmayan ve genel kurula katılan pay sahiplerinin de görüşülen konularda bilgi edinme hakkını engelleyerek müzakerelere katılmalarının veya etkin katılmalarının da önüne geçmektedir.

 Etki kuralının ispat yükünün davacıya yüklenmesi de usulsüzlüğü yapanın şirket olduğu gerçekliği karşısında ölçülü de değildir.

 Öte yandan usuli yönden payın alınan karara sayısal etkisi olması yanında esasa ilişkin TTK'nun 447. maddesindeki iptal sebeplerinin de ispatlanmasının davacıya yüklenmesi de usuli eksikliği oluşturan şirkete tanınan diğer bir ayrıcalıktır. Bu halde ispat yükünün usulsüzlüğü yapan kişi üzerinde bırakılması ölçülülük kriterine daha uygun olacaktır.

 GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ: Yukarıda açıklanan nedenlerle

 1- 6102 sayılı Yasanın 446. maddesinin b fıkrasının "çağrının usulü dairesinde yapılmadığını" "ve bunun karara etkili olduğunu" kısımlarının Anayasa'nın 5. 13. ve 35. maddelerine aykırı olduğu kanısına varılmakla iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurulmasına,

 2- Dosyada bulunan konu ile ilgili belgelerin ve başvuru kararına ilişkin tutanağın onaylı birer örneğinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na gönderilmesine oy birliği ile karar verildi".”