“Edirne Adliyesi'nde mübaşir olarak görev yapan davacı tarafından (yeşil pasaport almak amacıyla/ maaşını 1/4 kademeden aldığı, ancak mübaşir ünvanı ile görev yapanlara en çok 5. derece kadro tahsisi yapılabildiği gerekçesi ile) 3. derece kadro tahsisi talebinin reddine dair Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü'nün 16/12/2022 tarihli E-32992892-900-22089/31953 sayılı işleminin iptali ve 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin ''Kadroların Dağılımı'' başlıklı 6. maddesi'nin Anayasa'nın 10. ve 49. maddelerine aykırılık teşkil ettiğinden bahisle Anayasaya aykırılık iddiasının incelenmesi için dosyanın Anayasa Mahkemesi'ne gönderilmesi, bu inceleme sonuna kadar davanın geri bırakılması istemiyle Adalet Bakanlığı'na karşı açılan davada, işin gereği görüşüldü.
Anayasa'nın;
10. maddesinde; “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.” kuralına;
49. maddesinde; ''Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.“(Değişik fıkra: 3/10/2001-4709/19 md.)Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.” kuralına yer verilmiştir.
2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin;
"Kadroların dağılımı" başlıklı 6. maddesinde; "(1) Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine eklenen kadroların, eklendikleri tarihten itibaren bir ay içinde ilgili kurum ve kuruluşlarca unvan, sınıf, derece ve adet belirtilmek suretiyle, yurtiçinde merkez, taşra ve döner sermaye teşkilatlarında birimler itibariyle, yurtdışında ise toplam sayı olarak dağılımı yapılır.
(2) (Değişik:RG-21/4/2021-31461-CK-73/42 md.) Birinci fıkraya göre yapılan kadro dağılımı incelenmek üzere kamu personeli bilgi sisteminin ilgili alanına kaydedilir. Kadrolar, bu dağılımların Cumhurbaşkanlığınca onaylanmasını müteakip kullanılabilir. Bu dağılımdan sonra kadrolarda yapılacak birim değişikliklerinde de aynı usule uyulur.
(3) Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine eklenen (III) sayılı cetveldeki kadroların, eklendikleri tarihten itibaren bir ay içinde derece, unvan ve adet itibariyle, bir üniversite içinde ilgili anabilim dalları arasında dağılımı, yükseköğretim kurumlarının görüşü alınarak Yükseköğretim Kurulu tarafından yapılır. Bu dağılım kamu personeli bilgi sisteminin bulunduğu kuruma bildirilir. Bu dağılımda sonradan yapılacak değişiklikler de aynı usule tabidir.[1]
(4) İhdas edilen veya değiştirilen kadrolar, bunlara ilişkin dağılım cetvellerinin (…)[2] onaylandığı tarihten itibaren geçerli olmak üzere kullanılır." kuralına yer verilmiştir.
Uyuşmazlıkta, Edirne Adliyesi'nde mübaşir olarak görev yapan davacının yeşil pasaport almak istediği, ancak 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 6. maddesi uyarınca mübaşirler en çok 5. dereceye kadar yükselebildiklerinden (ve yeşil pasaport alabilmek için 3. derece olma şartı gerektiğinden) davacı tarafından kendisine 3. derece tahsisi yapılması talebiyle başvuru yapıldığı, anılan başvurunun Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü'nce reddi üzerine görülen davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Anayasa'nın 10. maddesinde; yasaların uygulanmasında ayrım gözetilmemesi ve eşitsizliğe yol açacak düzenlemeler yer verilmemesi esas alınmıştır. Maddede düzenlenen eşitlik ilkesiyle, aynı statüde olanlara aynı kuralların uygulanması ve ayrıcalıklı kişi ve toplulukların yaratılması engellenmektedir. Yasa önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı olacağı anlamına gelmez. Durum ve konumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik kuralları ve değişik uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar ayrı kurallara bağlı tutulursa Anayasa'da öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez. Yine Anayasa Mahkemesi'nin çeşitli kararlarında eşitlik ilkesi, aynı durumda bulunanlar için haklarda ve ödevlerde, yasalarda ve yükümlülüklerde, yetkilerde ve sorumluluklarda, fırsatlarda, hizmetlerde eşitliğin sağlanmasını gerektiren eşit davranma ve ayrım yapmama ilkesi olarak yorumlanmıştır.
Yine Anayasa'nın 49. maddesinde; çalışanların korunması ve çalışma barışının sağlanmasının devletin görevi olduğunun belirtildiği görülmektedir. Bu bağlamda eşitlik ilkesi paralelinde, benzer görevleri yerine getiren kişiler arasında sağlanan haklar bakımından farklılıklar olması halinde çalışma barışının zedeleneceği açıktır.
Dosya kapsamından, davalı idarenin 13.03.2023 tarihli savunma dilekçesinde özetle; "Davacının 01.12.2022 tarihli dilekçesi ile yeşil pasaport alabilmek için tarafına 3. derece kadro tahsis edilmesi talebinde bulunduğu, davacının 5. derece kadroda, 1. derecenin 4. kademesinde görev yaptığı, 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin "Kadroların Dağılımı" başlıklı 6. maddesi uyarınca, mübaşir unvanında görev yapan personel için en son 5. derece kadro tahsisi yapıldığından, ilgilinin talebi hakkında Bakanlığımızca yapılacak işlem bulunmadığı" hususlarına yer verildiği görülmektedir.
Yine Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü tarafından gönderilen yazıda;
-“-2 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin eki (I) sayılı Cetvelde yer alan tüm kamu kurum ve kuruluşlarının memur kadroları arasında yapılan tarama sonucunda 17.07.2023 tarihi itibariyle;
- "Mübaşir" unvanlı kadronun "GİH" hizmet sınıfında yer aldığı,
- Bu unvanın sadece Adalet Bakanlığı, Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, Danıştay Başkanlığı ve Yargıtay Başkanlığında bulunduğu,
- Bu kadro unvanının 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6 ve 5. derecelerden ihdas edilmiş olduğu,
- Bu unvana ilişkin şahsa bağlı kadroların "Mübaşir (Ş)" ünvanı ile "GİH" hizmet sınıfından ve '5-15' derece aralığında bulunduğu,
- "Mübaşir" unvanında ve "Mübaşir (Ş)" unvanında 1, 2, 3 ve 4. dereceden ihdas edilmiş hiç kadro bulunmadığı" hususlarına yer verildiği görülmektedir.
Bu durumda, 1. derecenin 4. kademesinde görev yapmasına rağmen yukarıda aktarılan ilgili Kararname uyarınca 'mübaşir unvanında görev yaptığı gerekçesi ile' davacıya en son/en çok 5. derece kadro tahsisi yapılması' (yeşil pasaport alması için 3. derece tahsisi yapılmaması) hususu değerlendirildiğinde; 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 6. maddesi ile getirilen düzenlemenin (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Ek (1) sayılı cetvelde yer alan Mübaşir (Ş) unvanında 1, 2, 3 ve 4. Dereceden ihdas edilmiş hiç kadro bulunmaması, mübaşir unvanında görev yapanlara en son 5. derece kadro tahsisi yapılması yönünden) benzer statüde ve benzer görevleri icra eden çalışanlar açısından; (Anayasa'nın 10. maddesinde düzenlenen) herkesin kanun önünde eşit olduğu ve (Anayasa'nın 49. maddesinde düzenlenen) Devletin çalışanları desteklemesi ve çalışma barışını sağlaması ilkelerine aykırı olduğu kanaatine varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 6. maddesinin (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Ek (1) sayılı cetvelde yer alan Mübaşir (Ş)" unvanında 1, 2, 3 ve 4. dereceden ihdas edilmiş hiç kadro bulunmaması, mübaşir unvanında görev yapanlara en son 5. derece kadro tahsisi yapılması yönünden) Anayasanın 10. ve 49. maddelerine aykırı olduğu kanaatine ulaşıldığından, anılan hükmün (kadro tahsisi sınırlaması yönüyle) iptali istemiyle itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurulmasına, dava dosyasının onaylı bir örneğinin Anayasa Mahkemesine gönderilmesine, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar beş (5) ay süreyle davanın geri bırakılmasına, 11/09/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.”
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Esas Sayısı : 2023/154
Karar Sayısı : 2023/170
Karar Tarihi : 11/10/2023
R.G. Tarih - Sayı : Tebliğ Edildi.
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Edirne İdare Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU: 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan (2) numaralı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 6. maddesinin (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Eki (1) sayılı cetvelde yer alan “(Mübaşir (Ş)” unvanında 1, 2, 3 ve 4. dereceden ihdas edilmiş hiç kadro bulunmaması, mübaşir unvanında görev yapanlara en son 5. derece kadro tahsisi yapılması yönünden) Anayasa’nın 10. ve 49. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek iptaline karar verilmesi talebidir.
OLAY: Mübaşir olarak görev yapan davacı tarafından kendisine 3. derece kadro verilmesi talebiyle yapılan başvurunun reddine dair işlemin iptali talebiyle açılan davada, itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.
I. İPTALİ İSTENEN CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ KURALI
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin (CBK) itiraz konusu 6. maddesi şöyledir;
“Kadroların dağılımı
MADDE 6 – (1) Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine eklenen kadroların, eklendikleri tarihten itibaren bir ay içinde ilgili kurum ve kuruluşlarca unvan, sınıf, derece ve adet belirtilmek suretiyle, yurtiçinde merkez, taşra ve döner sermaye teşkilatlarında birimler itibariyle, yurtdışında ise toplam sayı olarak dağılımı yapılır.
(2) (Değişik: RG-21/4/2021-31461-CK-73/42 md.) Birinci fıkraya göre yapılan kadro dağılımı incelenmek üzere kamu personeli bilgi sisteminin ilgili alanına kaydedilir. Kadrolar, bu dağılımların Cumhurbaşkanlığınca onaylanmasını müteakip kullanılabilir. Bu dağılımdan sonra kadrolarda yapılacak birim değişikliklerinde de aynı usule uyulur.
(3) Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine eklenen (III) sayılı cetveldeki kadroların, eklendikleri tarihten itibaren bir ay içinde derece, unvan ve adet itibariyle, bir üniversite içinde ilgili anabilim dalları arasında dağılımı, yükseköğretim kurumlarının görüşü alınarak Yükseköğretim Kurulu tarafından yapılır. Bu dağılım kamu personeli bilgi sisteminin bulunduğu kuruma bildirilir. Bu dağılımda sonradan yapılacak değişiklikler de aynı usule tabidir.
(4) İhdas edilen veya değiştirilen kadrolar, bunlara ilişkin dağılım cetvellerinin (…) onaylandığı tarihten itibaren geçerli olmak üzere kullanılır.”
II. İLK İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca yapılan ilk inceleme toplantısında başvuru kararı ve ekleri, Raportör Cem GÜNDOĞDU tarafından hazırlanan ilk inceleme raporu ve itiraz konusu CBK kuralı okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
2. Anayasa’nın 152. ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 40. maddelerine göre bir davaya bakmakta olan mahkeme, bu dava sebebiyle uygulanacak bir kanunun veya CBK’nın hükümlerini Anayasa’ya aykırı görmesi hâlinde veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varması durumunda bu hükümlerin iptalleri için Anayasa Mahkemesine başvurmaya yetkilidir. Ancak anılan maddeler uyarınca bir mahkemenin Anayasa Mahkemesine başvurabilmesi için elinde yöntemince açılmış ve mahkemenin görevine giren bir davanın bulunması, iptali talep edilen kuralın da o davada uygulanacak olması gerekir. Uygulanacak kural ise bakılmakta olan davanın değişik evrelerinde ortaya çıkan sorunların çözümünde veya davayı sonuçlandırmada olumlu ya da olumsuz yönde etki yapacak nitelikte bulunan kurallardır.
3. İtiraz yoluna başvuran Mahkeme, (2) numaralı CBK’nın 6. maddesinin iptalini talep etmiştir. Anılan madde söz konusu CBK’ya eklenen kadroların ilgili kurum ve kuruluşlarca ünvan, sınıf, derece ve adet belirtmek suretiyle dağılımının yapılacağını, söz konusu dağılımın Cumhurbaşkanlığınca onaylanması gerektiğini ve ihdas edilen veya değiştirilen kadroların bunlara ilişkin cetvellerin onaylandığı tarihten itibaren geçerli olmak üzere kullanılabileceğini hükme bağlamaktadır.
4. Bakılmakta olan davada davacı, 5. derece kadroda bulunmakta olup kendisine 3. derece kadro verilmesini talep etmektedir. CBK’ya ekli (I) Sayılı Cetvel’de yer alan mübaşir kadrolarının en fazla 5. dereceye kadar ihdas edildiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla ihdas edilmiş kadroların dağılımına ilişkin usul ve esasları belirleyen itiraz konusu kuralın bakılmakta olan davada uygulanma imkânı bulunmamaktadır.
5. Açıklanan nedenle kuralın itiraz başvurusunda bulunan Mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulanma imkânı bulunmadığından başvurunun Mahkemenin yetkisizliği nedeniyle reddi gerekir.
III. HÜKÜM
10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan (2) numaralı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 6. maddesinin (Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Eki (1) sayılı cetvelde yer alan “(Mübaşir (Ş)” unvanında 1, 2, 3 ve 4. dereceden ihdas edilmiş hiç kadro bulunmaması, mübaşir unvanında görev yapanlara en son 5. derece kadro tahsisi yapılması yönünden) itiraz başvurusunda bulunan Mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulanma imkânı bulunmadığından başvurunun Mahkemenin yetkisizliği nedeniyle REDDİNE 11/10/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Zühtü ARSLAN
Başkanvekili
Hasan Tahsin GÖKCAN
Kadir ÖZKAYA
Üye
Engin YILDIRIM
Muammer TOPAL
M. Emin KUZ
Rıdvan GÜLEÇ
Yusuf Şevki HAKYEMEZ
Yıldız SEFERİNOĞLU
Selahaddin MENTEŞ
Basri BAĞCI
İrfan FİDAN
Kenan YAŞAR
Muhterem İNCE
