ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı : 1999/4

Karar Sayısı : 1999/47

Karar Günü : 28.12.1999

R.G. Tarih-Sayı :10.03.2000-23989

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Bulancak Sulh Ceza Mahkemesi

İTİRAZIN KONUSU : 1.3.1926 günlü, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu'na 3506 sayılı Yasa ile eklenen Ek Madde 2'nin son fıkrasının, Anayasa'nın 5., 10. ve 38. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.

I- OLAY

Gıda Maddeleri Tüzüğüne muhalefet suçundan açılan kamu davasında, Türk Ceza Kanunu'nun Ek 2. maddesinin son fıkrasının Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme, iptali için doğrudan başvurmuştur.

III- YASA METİNLERİ

A. İtiraz Konusu Yasa Kuralı

Türk Ceza Kanunu'nun itiraz konusu kuralı da içeren 3506 sayılı Yasa ile değiştirilen Ek 2. maddesi şöyledir :

"Ek Madde 2- Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Ek 1 inci madde kapsamına giren para cezaları; 1988 yılı Bütçe Kanununda 84 olarak belirlenen memur maaş katsayısının artırılması halinde Bütçe Kanununda her 75 puan artış, bir birim olarak kabul edilerek, Ek 1 inci maddeye göre tespit edilen ceza miktarlarının, bulunacak birim sayıyla çarpılması suretiyle belirlenir.

Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra kabul edilecek kanunlardaki para cezaları için de, müteakip yıllar, Bütçe Kanununda belirlenen katsayı miktarlarında artırma yapıldığı takdirde birim sayısının tespitinde başlangıç olarak, o kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki Bütçe Kanununda geçerli olan devlet memurları aylıkları katsayısı esas alınır."

B. İlgili Yasa Kuralları

Türk Ceza Kanunu'nun 4421 sayılı Yasa ile değiştirilen ve ilgili görülen Ek 1. maddesinin (b) bendinin 9. alt bendi ve Ek 2. maddesi şöyledir :

1. Ek 1 inci maddenin (b) bendinin 9. alt bendi şöyledir:

"b) Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul olunup da;

9) 17.10.1996 tarihli ve 4199 sayılı, 21.5.1997 tarihli ve 4262 sayılı Kanunlarla değişik 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu müstesna olmak üzere, 1.1.1994 tarihinden 31.12.1998 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlardaki para cezaları sekiz misline,

Çıkarılmıştır."

2. "Ek Madde 2.-

a) Ek 1 inci madde kapsamına giren,

b) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar yürürlüğe giren,

c) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra kabul edilen,

Kanunlardaki para cezaları, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır."

C- Dayanılan Anayasa Kuralları

Başvuru kararında Anayasa'nın 5., 10. ve 38. maddelerine dayanılmıştır.

IV- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 8. maddesi gereğince, Ahmet Necdet SEZER, Güven DİNÇER, Samia AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL, Fulya KANTARCIOĞLU, Mahir Can ILICAK ve Rüştü SÖNMEZ'in katılmalarıyla 12.1.1999 günü yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir.

V- ESASIN İNCELENMESİ

Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, iptali istenilen ve ilgili görülen yasa kuralları, dayanılan Anayasa kurallarıyla bunların gerekçeleri ve öteki yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

Anayasa'nın 152. ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 28. maddesine göre, mahkemeler, bakmakta oldukları davada uygulayacakları yasa ya da kanun hükmünde kararname kurallarını Anayasa'ya aykırı görürler veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık savının ciddî olduğu kanısına varırlarsa o hükmün iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurmaya yetkilidirler. Ancak, bu kurallar uyarınca bir mahkemenin Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilmesi için elinde yöntemince açılmış ve Mahkeme'nin görevine giren bir davanın bulunması ve iptali istenen kuralların da o davada uygulanacak olması gerekir. Uygulanacak yasa kuralları, davanın değişik evrelerinde ortaya çıkan ve sorunların çözümünde veya davayı sonuçlandırmada olumlu ya da olumsuz yönde etki yapacak nitelikte bulunan kurallardır.

Gıda Maddeleri Tüzüğü'ne muhalefet suçundan açılan davada, Mahkeme'nin uygulayacağı kural, 560 sayılı KHK'nin 12/b maddesiyle göndermede bulunulan 3.11.1995 günlü, 4128 sayılı Yasa ile değiştirilen 18/A-g maddesi uyarınca on milyon liradan beşyüz milyon liraya kadar ağır para cezası verilmesine ilişkindir. Ancak, Türk Ceza Kanunu'na 3506 sayılı Yasa ile eklenen Ek Madde 2'ye göre, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Ek 1 inci madde kapsamına giren para cezaları, 1988 yılı Bütçe Kanunu'nda 84 olarak belirlenen memur maaş katsayısının artırılması halinde Bütçe Kanunu'nda her 75 puan artış, bir birim olarak kabul edilerek, Ek 1 inci maddeye göre tespit edilen ceza miktarlarının, bulunacak birim sayıyla çarpılması suretiyle belirlenecek; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra kabul edilecek kanunlardaki para cezaları için de müteakip yıllar, Bütçe Kanunu'nda belirlenen katsayı miktarlarında artırma yapıldığı takdirde birim sayısının tespitinde başlangıç olarak, o kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki Bütçe Kanunu'nda geçerli olan devlet memurları aylıkları katsayısı esas alınacaktır.

4128 sayılı Yasa'nın yürürlük tarihi olan 1995 yılında Bütçe Yasası'ndaki memur maaş katsayısı 1225, suç tarihi olan 1998 yılındaki memur maaş katsayısı 5820, aradaki fark ise 4595'dir. Bunun 75'e bölünmesiyle elde edilen 61 birim sayısıyla çarpımı sonunda 560 sayılı KHK'nin 4128 sayılı Yasa ile değişik 18/A-g maddesindeki ağır para cezası, "altıyüzon milyon liradan otuzmilyar beşyüz milyon liraya kadar ağır para cezası" olmaktadır.

1.8.1999 günlü, 23773 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe giren 28.7.1999 gün 4421 sayılı Yasa'nın 4. maddesiyle değiştirilen Türk Ceza Kanunu'na 3506 sayılı Yasa'yla eklenen Ek 1. maddenin (b) bendinin 9. alt bendi ile 1.1.1994 tarihinden 31.12.1998 tarihine kadar yürürlüğe girmiş bulunan kanunlardaki para cezaları sekiz misline çıkarılmıştır. 4421 sayılı Yasa'nın 5. maddesiyle de Türk Ceza Kanunu'na 3506 sayılı Yasa ile eklenen Ek 2. madde değiştirilerek kanunlardaki para cezalarının her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun Mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanması esası benimsenmiştir. Böylece, bakılmakta olan davada uygulanacak 560 sayılı KHK'nin 4128 sayılı Yasa ile değişik 18/A-g maddesindeki para cezası da "seksen milyon liradan dört milyar liraya kadar ağır para cezası" olacaktır.

Bu durumda, Türk Ceza Kanunu'nun 2. maddesinin ikinci fıkrasındaki "Bir cürüm ve kabahatin işlendiği zamanın kanunu ile sonradan neşir olunan kanunun hükümleri birbirinden farklı ise failin lehinde olan kanun tatbik ve infaz olunur" biçimindeki kural uyarınca davada sanık lehine değişiklik yapan 4421 sayılı Yasa uygulanacağından itiraz konusu kuralın uygulanma olanağı kalmamaktadır.

İtirazın başvuran Mahkeme'nin yetkisizliği nedeniyle reddi gerekir.

VI- SONUÇ

1.3.1926 günlü, 765 sayılı "Türk Ceza Kanunu"na 3506 sayılı Yasa ile eklenen Ek Madde 2'nin son fıkrasının, 4421 sayılı Yasa ile yapılan düzenleme sonucunda bakılmakta olan davada uygulanacak kural olma niteliği kalmadığından, bu fıkraya ilişkin itirazın başvuran Mahkeme'nin yetkisizliği nedeniyle REDDİNE, 28.12.1999 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.