ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı : 1997/21

Karar Sayısı: 1997/48

Karar Günü : 14.5.1997

R.G. Tarih-Sayı :02.08.1997-23068

İPTAL İSTEMİNDE BULUNAN : Danıştay İdarî Dava Daireleri Genel Kurulu

İPTAL İSTEMİNİN KONUSU : 4.11.1981 günlü, 2547 sayılı "Yükseköğretim Kanunu"nun 21.12.1987 günlü 301 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değiştirilen 6. maddesinin (b) fıkrasının (4) numaralı bendinin, Anayasa'nın 6., 11. ve 131. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.

I- OLAY

Yükseköğretim Genel Kurulu'nun, Ondokuz Mayıs Üniversitesi rektör adaylarının belirlenmesine, Cumhurbaşkanlığı'nca da bunlardan birinin atanmasına ilişkin işlemlerin iptali ve yürütmelerinin durdurulması için açılan davada, yürütmenin durdurulması istemini reddeden Danıştay 8. Dairesi'nin kararına karşı itirazı inceleyen Danıştay İdarî Dava Daireleri Genel Kurulu, dava dilekçesinde yer alan 2547 sayılı Yükseköğretim Yasası'nın 301 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 1. maddesiyle değiştirilen 6. maddesinin (b) fıkrasının (4) numaralı bendinin Anayasa'nın 6., 11. ve 131. maddelerine aykırılığı savını ciddî bularak, Anayasa Mahkemesi'ne başvurulmasına karar vermiştir.

III- YASA METİNLERİ

A- İptali İstenilen Yasa Kuralı

2547 sayılı Yükseköğretim Yasası'nın 21.12.1987 günlü, 301 sayılı KHK'nin 1. maddesiyle değiştirilen 6. maddesinin ilgili bölümleri şöyledir :

"Madde 6- a. Yükseköğretim Kurulu, tüm yükseköğretimi düzenleyen ve yükseköğretim kurumlarının faaliyetlerine yön veren, bu kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip, bir kuruluştur.

Yükseköğretim Kuruluna; Yükseköğretim Denetleme Kurulu, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi ile gerekli planlama, araştırma, geliştirme, değerlendirme, bütçe, yatırım ve koordinasyon faaliyetleri ile ilgili birimler bağlıdır.

b. Yükseköğretim Kurulu;

(1) Cumhurbaşkanı tarafından, rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek suretiyle seçilen yedi,

(2) Bakanlar Kurulunca temayüz etmiş üst düzeydeki Devlet görevlileri veya emeklileri arasından seçilen yedi,

(3) Genelkurmay Başkanlığınca seçilen bir,

(4) Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca seçilen iki,

(5) Üniversitelerarası Kurulca, Kurul üyesi olmayan profesör öğretim üyelerinden seçilen yedi,

kişiden oluşur.

(2), (3), (4) ve (5) inci bentlere göre seçilenlerin üyelikleri Cumhurbaşkanının onayı ile kesinleşir. Bu bentlerde belirtilenlerin seçimleri bir ay içinde, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanmayanların yerine yeni adayların seçimleri ise iki hafta içinde yapılmadığı takdirde, Cumhurbaşkanınca doğrudan atama yapılır.

Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli olanlardan üyeliğe seçilenlerin kurumlarıyla ilişkileri devam eder.

Kurul üyeliğinin süresi dört yıldır. Dört yıllık görev süresi biten üyeler ile herhangi bir sebeple Kuruldan ayrılanların yerine yeniden dört yıl süreyle seçim ve atama yapılır. Süreleri sona eren üyelerin Kurula yeniden seçilmeleri mümkündür.

c. Yükseköğretim Kurulu Organları; Genel Kurul, Başkan ve Yürütme Kurulu'ndan ibarettir.

Yükseköğretim Genel Kurulu, yukarıdaki (b) fıkrasında yazılı kişilerden oluşur. Genel Kurul her yarı yılda en az üç defa toplanır. Başkanın çağrısı veya üyelerin en az üçte birinin yazılı isteği üzerine olağanüstü toplantılar yapılabilir.

Cumhurbaşkanı, Kurul üyeleri arasından dört yıl süreyle bir Başkan seçer. Kanun ve yönetmelik hükümleriyle Yükseköğretim Genel Kurulu ve Yürütme Kurulu kararlarının uygulanmasından sorumlu olan Başkan, Kurulu temsil eder, seçimi Kurula verilen akademik personelin ve diğer kişilerin atamalarını yapar.

Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanı, gerekli gördüğü hallerde, Kurula katılır ve başkanlık eder.

Yürütme Kurulu, Başkan dahil dokuz kişiden oluşur. Yürütme Kuruluna katılacak olan ve Genel Kurul üyeleri arasından seçilecek iki başkan vekilinden biri Kurul Başkanınca; diğeri ise Genel Kurul tarafından seçilir. Genel Kurulca Yürütme Kuruluna katılacak diğer altı üyenin ikisi 6 ıncı maddenin (b) fıkrasının (1) inci bendinde; ikisi aynı fıkranın (2), (3) ve (4) üncü bendlerinde; ikisi ise aynı fıkranın (5) inci bendinde belirtilen üyeler arasından seçilir.

Başkan, Yükseköğretim Genel Kurulu ile Yürütme Kurulu'na başkanlık eder. Başkanın yokluğunda, Başkanın görevlendirdiği başkan vekillerinden biri Başkana vekalet eder.

Genel Kurul, Yükseköğretim Kanunu ile kendisine verilen görevlerden, Yükseköğretimin planlanması, düzenlenmesi, yönetilmesi ve denetlenmesi, yönetmeliklerin hazırlanması, yükseköğretim üst kuruluşlarıyla, üniversitelerce hazırlanan bütçelerin tetkik ve onaylanması ile rektörlüklere aday gösterme dışında kalan yetki ve görevlerinden uygun gördüğü bölümleri Yürütme Kuruluna devredebilir."

B- Dayanılan Anayasa Kuralları

İptal gerekçesinde dayanılan Anayasa kuralları şunlardır :

1- "MADDE 6.- Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.

Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır.

Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz."

2- "MADDE 11.- Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.

Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz."

3- "MADDE 131.- Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim - öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek, bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile Yükseköğretim Kurulu kurulur.

Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler, Bakanlar Kurulu ve Genelkurmay Başkanlığınca seçilen ve sayıları, nitelikleri ve seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.

Kurulun teşkilâtı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla düzenlenir."

IV- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 8. maddesi uyarınca Yekta Güngör ÖZDEN, Güven DİNÇER, Selçuk TÜZÜN, Ahmet N. SEZER, Samia AKBULUT, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Mustafa BUMİN, Ali HÜNER, Lütfi F. TUNCEL ve Fulya KANTARCIOĞLU'nun katılmalarıyla 14.2.1997 günü yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir.

V- ESAS İNCELEME

İşin esasına ilişkin rapor, başvuru kararı ve ekleri, Anayasa'ya aykırılığı öne sürülen yasa kuralı ile aykırılık savına dayanak yapılan Anayasa kuralları, bunların gerekçeleri ve öteki yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

A- İtiraz Konusu Kuralın Anlam ve Kapsamı

4.11.1981 günlü, 2547 sayılı Yükseköğretim Yasası'nın, Üst Kuruluşlar'ı belirleyen Üçüncü Bölümü'nün 6. maddesinin (a) fıkrasında, "Yükseköğretim Kurulu, tüm yükseköğretimi düzenleyen ve yükseköğretim kurumlarının faaliyetlerine yön veren, bu kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip, bir kuruluştur" denildikten sonra, bu kuruluşa hangi birimlerin bağlı olduğu tek tek belirtilmiştir.

6. maddenin (b) fıkrasında da Yükseköğretim Kurulu'nun kimlerden oluşacağı ve sayısı gösterilmiştir. Buna göre, Yükseköğretim Kurulu :

(1) Cumhurbaşkanı tarafından, rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek suretiyle seçilen yedi,

(2) Bakanlar Kurulunca, temayüz etmiş üst düzeydeki Devlet görevlileri veya emeklileri arasından, seçilen yedi,

(3) Genelkurmay Başkanlığınca seçilen bir,

(4) Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca seçilen iki,

(5) Üniversitelerarası kurulca, kurul üyesi olmayan profesör öğretim üyelerindenden seçilen yedi,

kişiden oluşur.

6. maddenin (c) fıkrasında belirtildiği gibi görevleri arasında "rektörlüklere aday gösterme" de bulunan Yükseköğretim Genel Kurulu da (b) fıkrasında belirtilen kişilerden oluşur.

B- Anayasa'ya Aykırılık Sorunu

Danıştay İdarî Dava Daireleri Genel Kurulu, dava dilekçesindeki savları ciddi bulup, Anayasa'nın 131. maddesinin ikinci fıkrasındaki düzenleme ile Anayasakoyucunun Yükseköğretim Kurulu'na aday seçimi yapacak organ ve kurumları ayrı ayrı ve sınırlayıcı biçimde kendisinin belirlediğini, yasa hükmüyle bu organ ve kurumların yanına başkalarının eklenmesinin Anayasa'ya aykırılık oluşturacağını, bu nedenle 2547 sayılı Yasa'nın 2.12.1987 günlü, 301 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 1. maddesiyle değiştirilmiş olan 6. maddesinin (b) fıkrasının (4) numaralı bendinin Anayasa'nın 131., 6. ve 11. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptalini istemiştir.

Anayasa'nın "Yükseköğretim Üst Kuruluşları" başlıklı 131. maddesinin ikinci fıkrasında, "Yükseköğretim Kurulu, Üniversiteler, Bakanlar Kurulu ve Genelkurmay Başkanlığınca seçilen ve sayıları, nitelikleri ve seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış prefesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve Cumhurbaşkanınca doğrudan seçilen üyelerden kurulur" denilmektedir. Böylece, Yükseköğretim Kurulu'nda yer alacak üyelerin seçimini yapacak organ ve kurumlar Anayasa'da belirlenmiştir. Bunlar, Üniversiteler, Bakanlar Kurulu, Genelkurmay Başkanlığı ve Cumhurbaşkanı'dır. Cumhurbaşkanı, Yükseköğretim Kuruluna, Üniversiteler, Bakanlar Kurulu ve Genelkurmay Başkanlığı'nca seçilen üyelerin atamalarını yapacak, ayrıca doğrudan üye seçecektir.

Yükseköğretim Kurulu'na seçilecek üyelerin sayısı, nitelikleri ve seçilme yöntemlerinin belirlenmesi yasakoyucuya bırakılmıştır.

Anayasa'nın 131. maddesinin ikinci fıkrasındaki bu kurala karşın, 301 sayılı KHK'nin 1. maddesiyle değiştirilmiş olan 2547 sayılı Yükseköğretim Yasası'nın 6. maddesinin (b) fıkrasının itiraz konusu (4) numaralı bendinde, Anayasa'daki düzenlemede yer almayan "... Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca seçilen iki, ..." hükmü konularak, Anayasa'nın 131. maddesinin ikinci fıkrasında sayılan seçici organlar arasına Milli Eğitim (Gençlik ve Spor) Bakanlığı da katılmış bulunmaktadır.

Anayasakoyucu aday seçimini yapacak organ ya da kurumları ayrı ayrı ve sınırlayıcı biçimde kendisi belirlediği için yasa ile seçici organ ve kurumların değiştirilmesi ya da bu organ ve kurumlara yenilerinin eklenmesi olanaksızdır. Böyle bir düzenleme Anayasa'ya aykırılık oluşturur.

Anayasa'nın 6. maddesinde de; "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.

Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organları eliyle kullanır.

Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz.

Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz" denilmiştir.

Dava konusu Yasa kuralıyla, Anayasa'nın 131. maddesinde doğrudan belirlenenler arasında yer almayan Millî Eğitim (Gençlik ve Spor) Bakanlığı'na, Yükseköğretim Kurulu'na üye seçecek kurumlar arasında yer verilmiş olması, Anayasa'nın 6. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "Hiçbir kişi veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz" kuralına aykırılık oluşturur.

Açıklanan nedenlerle, 2547 sayılı Yasa'nın, 301 sayılı KHK ile değiştirilen 6. maddesinin (b) fıkrasının (4) numaralı bendinin Anayasa'nın 6. ve 131. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptali gerekir.

C- İptal Sonucunda Yasa'nın Diğer Hükümlerinin Uygulanma Olanağını Yitirip Yitirmediği Sorunu

Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Yasa'nın 29. maddesinin ikinci fıkrasına göre başvuru, Yasa'nın belirli madde veya hükmü aleyhine yapılmış olup da bu belirli madde veya hükmün iptali Yasa'nın kimi hükümlerinin veya tamamının uygulanmaması sonucunu doğuruyorsa, Anayasa Mahkemesi keyfiyeti gerekçesinde belirtmek koşuluyla, Yasa'nın bahis konusu öteki hükümlerinin veya tümünün iptaline karar verebilir.

2547 sayılı Yasa'nın 6. maddesinin (b) fıkrasının (4) numaralı bendinin iptali durumunda, uygulanmaları olanağı kalmayan (b) fıkrasının ikinci paragrafındaki "(4)" rakamı ile (c) fıkrasının beşinci paragrafındaki "...ve (4)" bağlacıyla rakamının da iptallerine karar verilmesi gerekir.

VI- SONUÇ

A- 4.11.1981 günlü, 2547 sayılı "Yükseköğretim Kanunu"nun 301 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değiştirilen 6. maddesinin (b) fıkrasının (4) nolu bendinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve

İPTALİNE,

B- 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 29. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, bendin iptali nedeniyle uygulanmaları olanağı kalmayan 2547 sayılı

Yasa'nın 6. maddesinin (b) fıkrasının ikinci paragrafındaki "(4)" rakamı ile (c) fıkrasının beşinci paragrafındaki "...ve (4)" bağlacıyla rakamının İPTALLERİNE,

14.5.1997 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.