ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı : 1971/21

Karar Sayısı : 1971/63

Karar Günü : 6.7.1971

İPTAL DAVASINI AÇAN: Demokratik Parti Millet Meclisi Grubu.

İPTAL DAVASININ KONUSU: 1.3.1971 günlü, 13765 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan 1376 sayılı 1971 Yılı Bütçe Kanununun 27. maddesinin Anayasanın 64., 92. ve 126. maddelerine aykırı bulunduğu öne sürülerek iptaline karar verilmesi isteminden ibarettir.

I- DAVACININ GEREKÇESİ:

(Bu hüküm, 13.2.1969 tarih ve 13126 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan 1101 sayılı “5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu”nu değiştiren kanunun uygulanmasını önlemek maksadiyle konulmuş bir hükümdür.

Mezkûr 27. madde, Anayasanın 64., 92. ve 126. maddelerine aykırıdır. Şöyle ki:

a) Anayasanın 64. maddesinde, T.B.M.M.nin görev ve yetkileri genel olarak bildirilmiş; 92. maddesinde ise “Kanunların görüşülmesi ve kabulü” usullerinin ne olduğu beyan edilmiştir. Herhangi bir “teklif” veya “tasarının” kanunlaşabilmesi yahut herhangi bir kanunda değişiklik yapılabilmesi için Anayasanın 92. maddesinde bildirilen usule riayet olunması şarttır. İptalini talep ettiğimiz 1971 Yılı Bütçe Kanununun 27. maddesi, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı kanununda değişikliği öngören bir maddedir. 5434 sayılı Kanunda değişiklik isteniyor ise, işbu değişikliğin Anayasanın 92. maddesine uyularak, bu maddede beyan edilen ve çizilen yol takip edilerek yapılması gerekirdi. Bütçe Kanununa konulan bir hükümle, diğer bir kanunda değişiklik yapılması veya diğer bir kanunun uygulanmasının durdurulması mümkün değildir. Nitekim Yüksek Anayasa Mahkemesi bu hususu, E.968/24, K.969/4 sayılı ve 7.1.169 tarihli kararı ile kesin hükme bağlamıştır. Anayasa Mahkemesinin de, bu kararında belirttiği gibi,

“Anayasanın 64. maddesi, T.B.M.M.nin yetkilerini genel olarak sayarken, kanun koyma, değiştirme ve kaldırmayı aynı nitelikteki bir yetki grubu olarak belirtmekte, bütçe kanunlarını görüşüp kabul etmeyi de bir başka nitelikteki yetki olarak saymaktadır. Şu halde kanun koymakla, evvelce konulmuş olan bir kanunda değişiklik yapmak veya onu kaldırmak, T.B.M.M.nin aynı nitelikteki tasarruflarıdır.”

Kaldı ki belli usullere uyularak meydana getirilen bir belgenin değiştirilmesinin veya kaldırılmasının aynı usullerden geçirilmek suretiyle mümkün olabilmesi, hukukun belli kurallarından birisini teşkil eder. Şu hale nazaran, sözü geçen 1971 Yılı Bütçe Kanununun 27. maddesi, Anayasanın 64. ve 92. maddelerine aykırıdır.

b) Mezkûr 27. madde Anayasanın 126. maddesine de aykırı bulunmaktadır. Şöyle ki: Anayasanın 126. maddesinin son cümlesine göre, “… Bütçe Kanununa bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.” İptalini istediğimiz 27. madde, bütçe ile ilgili bir hüküm değildir; 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile ilgili bir hükümdür. Anayasa Mahkemesince de kabul edildiği gibi,

“… Anayasanın 126. maddesinin son cümlesinde yer alan (bütçe ile ilgili hüküm) deyimini, malî nitelikteki hüküm anlamında değil, uygulamayı kolaylaştırıcı, tamamlayıcı veya kanun konusu olabilecek yeni bir hüküm niteliğinde olmamak şartiyle, açıklayıcı nitelikteki hükümler olarak düşünmek zorunluğu vardır.”

Halbuki mezkûr 27. madde, Anayasa Mahkemesinin tasvir ettiği manada, bütçe ile ilgili bir hüküm değildir. O halde, Anayasanın 126. maddesine de aykırıdır.)

II- METİNLER

a) İptali istenen Kanun hükmü:

1.3.1971 günlü, 13765 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan 28.2.1971 günlü, 1376 sayılı 1971 Yılı Bütçe Kanununun iptali istenen 27. maddesi aynen şöyledir:

Madde 27-Emekli, adî malullük, vazife malullüğü, dul ve yetim aylıklariyle emekli ikramiyeleri; 1.3.1971 tarihinden itibaren 1327 sayılı Kanunun yürürlüğünden evvelki emekli keseneğine esas aylık ve ücret tutarları üzerinden hesap edilmekle beraber, bu aylıklar ile 1.3.1971 tarihinden önce bağlanmış emekli, adî malullük, vazife malullüğü, dul ve yetim aylıkları sözü geçen tarihten itibaren, sonradan mahsubu yapılmak üzere, %50 nispetinde avans eklenmek suretiyle ödenir.

b) Davanın dayandırıldığı Anayasa Hükümleri:

Madde 64- Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, Devletin bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve tabûl etmek, para basılmasına, genel ve özel af ilânına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yetkilerindendir.

Madde 92- Kanun tasarı ve teklifleri önce Millet Meclisinde görüşülür.

Millet Meclisinde kabûl, değiştirilerek kabûl veya reddedilen tasarı ve teklifler Cumhuriyet Senatosuna gönderilir.

Millet Meclisinde kabul edilen metin, Cumhuriyet Senatosunca değişiklik yapılmadan kabûl edilirse, bu metin kanunlaşır.

Cumhuriyet Senatosu, kendisine gelen metni değiştirerek kabûl ederse, Millet Meclisinin bu değişikliği benimsemesi halinde metin kanunlaşır. Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosundan gelen metni benimsemezse, her iki Meclisin ilgili komisyonlarından seçilecek eşit sayıdaki üyelerden bir karma komisyon kurulur. Bu komisyonun hazırladığı metin Millet Meclisine sunulur. Millet Meclisi, karma komisyonca veya Cumhuriyet Senatosunca veya daha önce kendisince hazırlanmış olan metinlerden birini olduğu gibi kabûl etmek zorundadır. Cumhuriyet Senatosunda üye tamsayısının salt çoğunluğu ile kabûl edilmiş olan madde değişikliklerinde, Millet Meclisinin kendi ilk metni benimsemesi için, üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu gereklidir. Bu halde açık oya başvurulur.

Millet Meclisinin reddettiği bir tasarı veya teklif, Cumhuriyet Senatosunca da reddedilirse, düşer.

Millet Meclisinin reddettiği bir tasarı veya teklif, Cumhuriyet Senatosunca olduğu gibi veya değiştirilerek kabul edilirse, Millet Meclisi, Cumhuriyet Senatosunun kabûl ettiği metni yeniden görüşür. Cumhuriyet Senatosunun metni Millet Meclisince benimsenirse, kanunlaşır; reddedilirse, tasarı veya teklif düşer; Cumhuriyet Senatosundan gelen metin Millet Meclisince değiştirilerek kabûl edilirse, 5 inci fıkra hükümleri uygulanır.

Cumhuriyet Senatosunca üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile tümü reddedilen bir metnin kanunlaşabilmesi, Millet Meclisi tarafından kabûlü için, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğunun oyu lâzımdır. Bu halde açık oya başvurulur.

Cumhuriyet Senatosunca üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile tümü reddedilen bir metnin kanunlaşabilmesi, Millet Meclisi tarafından üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabûl edilmesine bağlıdır. Bu halde açık oya başvurulur.

Cumhuriyet Senatosu, kendisine gönderilen bir metni, Millet Meclisi komisyonlarında ve genel kuruldaki görüşme süresini aşmıyan bir süre içinde karara bağlar; bu süre üç ayı geçemez ve ivedilik hallerinde on-beş günden, ivedi olmıyan hallerde bir aydan kısa olamaz. Bu süreler içinde karara bağlanmıyan metinler, Cumhuriyet Senatosunca, Millet Meclisinden gelen şekliyle kabûl edilmiş sayılır. bu fıkrada belirtilen süreler Meclislerin tâtili devamınca işlemez.

Yasama Meclislerinin ve mahallî idarelerin seçimleri ve siyasî partilerle ilgili tasarı ve tekliflerin kabûl veya reddine yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. Ancak, karma komisyon kurulmasını gerektiren hallerde, karma komisyonun raporu, Türkiye Büyük Millet Meclisinin birleşik toplantısında görüşülür ve karara bağlanır; Türkiye Büyük Millet Meclisinin birleşik toplantısında Millet Meclisinin ilk metninin kabulü için üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu lâzımdır. 8 inci ve 9 uncu fıkralar hükümleri saklıdır.

Madde 26- Devletin ve kamu iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle yapılır.

Kanun, kalkınma plânları ile ilgili yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek iş ve hizmetler için özel süre ve usuller koyabilir.

Genel ve katma bütçelerin nasıl yapılacağı ve uygulanacağı kanunla gösterilir. Bütçe kanununa bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

III- İLK İNCELEME:

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünün 15. maddesi uyarınca 25.3.1971 gününde Hakkı Ketenoğlu, Avni Givda, Celâlettin Kuralmen, Fazıl Uluocak, Sait Koçak, Nuri Ülgenalp, Şahap Arıç, İhsan Ecemiş, Ahmet Akar, Ziya Önel, Kâni Vrana, Muhittin Gürün, Lûtfi Ömerbaş, Şevket Müftügil ve Ahmet H. Boyacıoğlu’nun katılmalariyle yapılan ilk inceleme toplantısında, Resmî Gazetenin 1 Mart 1971 günlü sayısında yayınlanmış olan sözü geçen kanun hükmüne karşı Demokratik Parti Millet Meclisi Grubu Genel Kurulunun, Anayasanın ve 44 sayılı Kanunun konuya ilişkin hükümlerine uygun olarak aldığı karar üzerine Meclis grubu Başkanvekilleri tarafından açılan davaya ait dilekçenin 10.3.1971 tarihinde Anayasa Mahkemesine verilerek aynı günde kaleme havale edildiği, bu suretle yetkili kişiler tarafından kanunî süresinde açılmış olan davaya ait dosyada eksiklik bulunmadığı anlaşıldığından işin esasının incelenmesine oybirliği ile karar verilmiştir.

IV- ESASIN İNCELENMESİ:

Davanın esasına ilişkin rapor, dava dilekçesi, iptali istenen hükümle davanın dayandırıldığı Anayasa maddeleri, bunlara ilişkin gerekçelerle Yasama Meclisleri görüşme tutanakları okunduktan sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

1376 sayılı, 1971 Yılı Bütçe Kanununun dava edilen 27. maddesi, 9 Eylül 1971 gününde yürürlüğe girecek olan 6.7.1971 günlü, 1971/16-1971/62 sayılı Anayasa Mahkemesi karariyle iptal edilmiş bulunduğundan konunun ayrıca karara bağlanmasına yer olmamak gerekir.

V- SONUÇ:

1376 sayılı 1971 Yılı Bütçe Kanununun 27. maddesinin iptaline 6.7.1971 gününde 1971/16-1971/62 sayı ile karar verilmiş olduğundan konusu kalmayan davanın karara bağlanmasına yer olmadığına 6.7.1971 gününde oybirliği ile karar verildi.