ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı:2002/162

Karar Sayısı:2007/89

Karar Günü:27.11.2007

Resmi gazete tarihi ve Sayısı:26.01.2008 - 26768

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Ermenek Asliye Hukuk Mahkemesi

İTİRAZIN KONUSU : 22.11.2001 günlü, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 112. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "...tüzükte gösterilen sebeplerle..." ibaresinin Anayasa'nın 2., 11., 13., 33. ve 38. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.

I- OLAY

Vakfı zarara uğrattıkları gerekçesiyle Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Kurulan Vakıflar Hakkında Tüzük'ün 23. maddesi uyarınca vakıf yöneticilerinin görevden uzaklaştırılmaları amacıyla açılan davada, itiraz konusu ibarenin Anayasaya aykırılığı iddiasını ciddi bulan Mahkeme iptali istemiyle başvurmuştur.

III- YASA METİNLERİ

A- İtiraz Konusu Yasa Kuralı

22.11.2001 günlü, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun itiraz konusu ibareyi de içeren 112. maddesi şöyledir:

"Haklı sebepler varsa mahkeme, vakfın yönetim organı veya denetim makamının istemi üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra vakfın örgütünü, yönetimini ve işleyişini değiştirebilir.

Mahkeme, denetim makamının başvurusu üzerine, tüzükte gösterilen sebeplerle duruşma yaparak yöneticileri görevden alabilir ve vakıf senedinde başka bir hüküm yoksa yenisini seçebilir."

B- Dayanılan Anayasa Kuralları

Başvuruda Anayasa'nın 2., 11., 13., 33. ve 38. maddelerine dayanılmıştır.

IV- İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 8. maddesi gereğince Mustafa BUMİN, Haşim KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Enis TUNGA ve Mehmet ERTEN'in katılımlarıyla 12.11.2002 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında; dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, oybirliğiyle karar verilmiştir.

V- ESASIN İNCELENMESİ

Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu yasa kuralı, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:

Başvuru kararında, temel hakların ancak kanunla sınırlanabileceği, Anayasa'nın 33. maddesinde herkesin önceden izin almaksızın dernek kurma özgürlüğünün bulunduğu, bu kuralın vakıflar için de geçerli olduğu, kuralın bir cezai yaptırım niteliğinde olması nedeniyle yasayla düzenlenmesi gerekirken tüzükte düzenlenmesine olanak tanındığı, vakıf yöneticilerinin hangi nedenlerle görevden alınacağı hususunun yasanın yollamasıyla düzenleyici bir idari işlem niteliğinde olan tüzükte gösterilmesi ve tüzük hükmüne göre yaptırım uygulanmasına olanak tanınmasının Anayasa'nın 2., 11. 13., 33. ve 38. maddelerine aykırılık oluşturacağı ileri sürülmüştür.

İtiraz konusu kural 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun vakıflara ilişkin üçüncü bölümünde yer almaktadır. Vakıf yöneticilerinin değiştirilmesini konu alan kuralın birinci fıkrasında, haklı nedenlerin varlığı durumunda, vakfın yönetim organı veya denetim makamının istemi üzerine diğerinin yazılı görüşü alındıktan sonra vakfın örgütü, yönetimi ve işleyişinin mahkeme kararıyla değiştirilebileceği öngörülmektedir. İtiraz konusu ibarenin de yer aldığı ikinci fıkrasında, denetim makamının başvurusu üzerine, tüzükte gösterilen sebeplerle ve duruşma yapılarak vakıf yöneticilerinin mahkeme tarafından görevden alınabileceği ve vakıf senedinde başka bir hüküm bulunmadığı hallerde yenisinin yine mahkemece seçilebileceği belirtilmektedir.

3.12.2001 günlü, 4722 sayılı Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun'un 22. maddesinde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda öngörülen tüzük ve yönetmeliklerin çıkartılması ya da eski kanuna göre çıkartılmış olanların değiştirilmesine kadar Türk Medeni Kanunu'na aykırı olmayan hükümlerinin uygulanacağı öngörülmektedir. İtiraz konusu kuralın atıfta bulunduğu tüzük, 21.8.1970 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Kurulan Vakıflar Hakkında Tüzük'tür. Bu Tüzüğün 23. maddesine göre yöneticilerin görevden alınması amacıyla dava açma yetkisi, denetim makamı olan Vakıflar Genel Müdürlüğü'nündür.

Anayasa'nın 33. maddesinin dördüncü fıkrasında dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir denilmektedir. Buna göre derneklerin organlarının oluşumunun, görevden alınmasının, seçiminin, faaliyet esas ve usullerinin kanunla düzenleneceği açıktır. Maddenin son fıkrasında bu hükümlerin vakıflarla ilgili olarak da uygulanacağı öngörüldüğünden, iptali istenen kuralda vakıf yöneticilerinin görevden alınma nedenlerinin yasa yerine tüzüğe bırakılması Anayasa'ya aykırılık oluşturur.

Açıklanan nedenlerle itiraz konusu ibare Anayasa'nın 33. maddesine aykırıdır; iptali gerekir.

Ahmet AKYALÇIN karara ek gerekçe ile katılmıştır.

VI- SONUÇ

22.11.2001 günlü, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 112. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "... tüzükte gösterilen sebeplerle..." ibaresinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, 27.11.2007 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

EK GEREKÇE

Anayasa'nın 7. maddesinde, "Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez" denilmektedir.

Buna göre Anayasa'da yasa ile düzenlenmesi öngörülen konularda yürütme organına genel ve sınırları belirsiz bir düzenleme yetkisinin verilmesi olanaklı değildir. Yürütmenin düzenleme yetkisi, sınırlı, tamamlayıcı ve bağlı bir yetkidir. Bu nedenle, Anayasa'da öngörülen ayrık durumlar dışında, yürütme organına yasalarla düzenlenmemiş bir alanda genel nitelikte kural koyma yetkisi verilemez. Ayrıca, yürütme organına düzenleme yetkisi veren bir yasa kuralının Anayasa'nın 7. maddesine uygun olabilmesi için temel ilkelerin konulması, çerçevesinin çizilmesi, sınırsız, belirsiz, geniş bir alanın bırakılmaması gerekir.

Bu nedenle, iptali istenilen kuralla vakıf yöneticilerinin görevden alınma sebeplerinin çerçevesi çizilmeden sınırsız ve belirsiz olarak tüzüğe bırakılması ayrıca Anayasa'nın 7. maddesine de aykırılık oluşturur.