ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas Sayısı : 1977/57

Karar Sayısı : 1977/61

Karar Günü : 28.4.1977

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN MAHKEME: Siverek Tapulama Hâkimliği (Dosya Esas No: 1976/175).

İTİRAZIN KONUSU: 25.6.1973 günlü, 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanunu’nun 36. maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “Kamulaştırma karşılığı, taşınmaz malın bulunduğu yerin Toprak ve Tarım Reformu bölgesi ilân edilmesinden önce sahibinin bildirdiği emlâk vergisi değerini geçemez. Karşılık Takdir Komisyonunca saptanan karşılık bu değerden yüksek ise, kamulaştırma karşılığı bu değere indirilir.” kuralının Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istenmiştir.

I- OLAY:

Bölgede Toprak ve Tarım Reformu Kanununun uygulanması dolayısiyle taşınmazları kamulaştırılan davacı, vergi beyannamesinde bildirilen değerin kamulaştırma bedeli olarak kendisine ödenmek istendiğini, oysa kamulaştırma günündeki gerçek değerin daha yüksek olduğunu ileri sürmüş ve aradaki farkın ödenmesini dava etmiştir. Davalı idare 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanununun 36. maddesindeki hükme göre işlem yapıldığını açıklaması üzerine, davacı duruşmada bu hükmün Anayasaya aykırı olduğunu öne sürmüş, Mahkeme 36. maddenin üçüncü fıkrasında yeralan kuralın anayasanın 11., 12., 36. ve 2. maddelerine aykırı olduğu kanısiyle iptali için Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.

II- İTİRAZIN GEREKÇESİ ÖZETİ:

Anayasa Mahkemesi, Anayasanın 38. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarını iptal etmiş ve bu karar yayımlanmıştır. Bu durumda kamulaştırma için aynı ilkeleri öngören 1757 sayılı toprak ve Tarım Reformu Kanununun 36. maddesinin üçüncü fıkrası hükmü anayasal dayanaktan yoksun bulunmaktadır. Bu hüküm mülkiyet hakkının özünü zedelemekte ve emlâk beyannamesi verenlerle vermeyenler arasında eşitsizlik yaratmakta olduğundan Anayasanın 11., 12., 36. ve 2. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptal edilmelidir.

III- METİNLER:

1- 25.6.1973 günlü, 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanununun 36. maddesinin itiraz konusu üçüncü fıkrası şöyledir:

“Kamulaştırma karşılığı, taşınmaz malın bulunduğu yerin toprak ve tarım reformu bölgesi ilân edilmesinden önce sahibinin bildirdiği Emlâk Vergisi değerini geçemez. Karşılık Takdir Komisyonunca saptanan karşılık bu değerden yüksek ise kamulaştırma karşılığı bu değere indirilir.”

2- Dayanılan Anayasa kuralları:

Madde 2.- Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına ve Başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, millî, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devletidir.

Madde 11.- Temel hak ve hürriyetler, Devletin ülkesi ve milletiyle bütünlüğünün, Cumhuriyetin, millî güvenliğin, kamu düzeninin, kamu yararının, genel ahlâkın ve genel sağlığın korunması amacı ile veya Anayasanın diğer maddelerinde gösterilen özel sebeplerle, Anayasanın sözü ve ruhuna uygun olarak, ancak kanunla sınırlanabilir.

Kanun, temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunamaz.

Bu Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbirisi, insan hak ve hürriyetlerini veya Türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü veya dil, ırk, sınıf, din ve mezhep ayırımına dayanarak, nitelikleri Anayasada belirtilen Cumhuriyeti ortadan kaldırmak kastı ile kullanılamaz.

Bu hükümlere aykırı eylem ve davranışların cezası kanunda gösterilir.

Madde 12.- Herkes, dil, ırk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ayırımı gözetilmeksizin, kanun önünde eşittir.

Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.

Madde 36.- Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.

Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.

Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.

IV. İLK İNCELEME:

Anayasa Mahkemesi Kâni Vrana, Şevket Müftügil, Ahmet Akar, Halit Zarbun, Abdullah Üner, Ahmet Koçak, Fahrettin Uluç, Muhittin Gürün, Lûtfi Ömerbaş, Ahmet Erdoğdu, Hasan Gürsel, Ahmet Salih Çebi, Adil Esmer, Nihat O. Akçakayalıoğlu ve Ahmet H. Boyacıoğlu’nun katılmalarıyle İçtüzüğün 15. maddesi uyarınca yaptığı ilk inceleme toplantısında aşağıda açıklanan konu üzerinde durmuştur.

25.6.1973 günlü, 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanunu daha önce başka bir dava dolayısiyle Anayasa Mahkemesince incelenmiş ve 19.10.1976 günlü, esas 1973/42, Karar 1976/48 sayılı kararla bu kanunun tümünün biçim yönünden iptaline karar verilmiştir. Karar 10.5.1977 günlü, 15933 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. İtiraz yoluna başvuran mahkemenin iptalini istediği hüküm, bu kanunun 36. maddesinin üçüncü fıkrasında yeralmaktadır. Bu duruma göre, aynı kanunun belirli bir maddesindeki hükmün yeniden ele alınıp incelenmesine ve bir karar verilmesine yer yoktur.

V- SONUÇ:

Anayasa Mahkemesinin 19.10.1976 günlü, Esas: 1973/42, Karar: 1976/48 sayılı karariyle, 25.6.1973 günlü, 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanununun tümünün biçim yönünden iptaline karar verilmiş olması karşısında, itiraz konusu iş hakkında yeniden karar verilmesine yer olmadığına,

28.4.1977 gününde oybirliğiyle karar verildi.