ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Esas No.:1963/20

Karar No.:1963/88

Karar tarihi:10/4/1963

Resmi Gazete tarih/sayı:20.5.1963/11407

İtiraz eden : Söke Asliye Ceza Mahkemesi

İtirazın konusu : Memurin Muhakematı hakkındaki 4 Şubat 1321 günlü kanunu muvakkat hükümleri Anayasa'ya aykırı görüldüğünden Mahkememizce bu hususta bir karar verilmesi istenmiştir.

Olay : Güveni ve görevi kötüye kullanma suçlarından sanık olarak Türk Ceza Kanununun 508 ve 240 ıncı maddeleri uyarınca cezalandırılmaları için Söke İlçe İdare Kurulunca haklarında lüzumu muhakeme kararı verilen bir jandarma eri ile bir çiftçi mallarını koruma bekçisi hakkında Söke Asliye Ceza Mahkemesinde kamu dâvası açılmıştır.

Yargılama sırasında C. Savcısı, sanıklar hakkında uygulanan Memurin Muhakematı hakkındaki muvakkat kanunun tümünün, aşağıda yazılı sebeplerle, Anayasa'ya aykırı olduğunu ileri sürmüştür.

l- Bu kanun, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa istisna teşkil etmekte, hazırlık tahkikatı ile ilk tahkikatı (Tahkikatı iptidaiye) adı altında birleştirip idarî mercilere bırakmakta, ancak son tahkikatın yetkili adlî mercilerde yapılacağını göstermektedir.

Böylece görevi dolayısiyle veya görevi sırasında suç işleyen memurlar hakkında C. Savcilan ve sorgu hâkimleri hazırlık tahkikatı ve ilk tahkikat yapamamakta; muhakemenin men'ine veya lüzumuna karar vermek de yine idarî mercilere ait bulunmaktadır, idarî mercilere tanınan bu yetkiler yargı yetkisi niteliğindedir. Halbuki Anayasa'nın 7 nci maddesinde yargı yetkisinin bağımsız mahkemelerce kullanılacağı belirtilmiş; 32 nci maddesinde de hiç kimsenin tabii hâkiminden başka bir merci önüne çıkarılamıyacağı gösterilmiştir. Diğer yönden yargı yetkisini kullanacak hâkimlerin, görevlerinde bağımsız oldukları Anayasanın 132 nci maddesinde açıklanmış olduğu halde idare makamları bağımsız mahkeme niteliğinde bulunmadıkları gibi tarafsız da değildir.

2- Anayasa'nın kişi hakları ve ödevleri başlığını taşıyan 2 nci bölümünde kişi ve konut dokunulmazlıklarının ancak hâkim kararı ile kayıtlanabileceği kabul edilmiş olup bu hususta idare makamlarını yetkili kılmak imkânsızdır.

Söke Asliye Ceza Mahkemesi de, aynı sebepleri benimsemiş, kanunun tümünün, Anayasaya aykırı olduğu kanısına vararak mahkememize başvurmuştur.

İlk inceleme :

Anayasa Mahkemesi içtüzüğün 15 inci maddesi gereğince 28/1/1963 tarihinde yapılan ilk incelemede başvurmada bir eksiklik olmadığı görülmüş, işin esasının incelenmesine karar verildikten sonra düzenlenen rapor, mahkemece gönderilen kâğıt örnekleri okunmuştur.

Gerekçe :

Anayasa'nın 151 inci ve Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri hakkındaki 22/4/1962 tarihli ve 44 sayılı kanunun 27 nci maddesi gereğince mahkemelerin bir kanun hükmünün Anayasa'ya aykırılığını ileri sürmeleri, mahkemede bakılmakta olan bir dâvanın bulunması ve iptali istenen kanun hükmünün o dâvada uygulanması şartlarına bağlıdır.

Olayda, Söke Asliye Ceza Mahkemesinin bakmakta olduğu bir dâva varsa da bu dâvada, Memurin Muhakematı hakkındaki kanunun uygulanması söz konusu değildir.

Gerçekten; sanıklar hakkında (İptidai tahkikat) yapılmış; Söke İlçe İdare Kurulunca muhakemenin lüzumuna karar verilmiş ve dosya son tahkikatın yapılması için mahkemeye gönderilmiştir. Şu halde mahkemenin, Anayasa'ya aykırı gördüğü kanun hükümleri daha Önce idarî makamlar tarafından uygulanmış olup mahkeme, artık bu hükümlere dayanarak bir karar verecek değildir. Bu durumda yukarıda belirtilen şartlardan ikincisi olayda mevcut bulunmamaktadır. Söke Asliye Ceza Mahkemesi, dâvada uygulayacağı kanun hükümleri hakkında değil, son tahkikatın açılmasından önce idarî makamların uyguladığı kanun hükümleri hakkında Anayasa'ya aykırılık itirazında bulunmaktadır ki, buna yetkisi yoktur. İtirazın yetki yönünden reddi gerekir.

Sonuç :

Yukarıda yazılı sebeplerden ötürü itirazın reddine 10/4/1963 gününde oybirliği ile karar verildi.